شریعتی پیامبر را «رهبر جامعه‌پرداز» می‌نامد: مؤسس نظمی که بر شورا، عدالت، قرارداد اجتماعی و رعایت حقوق اقلیت‌ها استوار شد. «میثاق مدینه» ایمان را به سامان عرفی عادلانه ترجمه کرد؛ تنوع دینی و قبیله‌ای به‌رسمیت شناخته شد و امنیت عمومی تضمین. صلح حدیبیه نیز نمونه عقلانیت دوراندیش بود: پذیرش هزینه‌های کوتاه‌مدت برای ثمرات بلندمدت انسجام و صلح.

چگونگى مذاکره و نتیجه غایی و حتی درازمدت گفت‌وگو و مذاکره است که مى‌تواند مورد قضاوت قرار بگیرد و واجد بار ارزشی مثبت یا منفی باشد و از سوی دیگر، اهتمام جدی پیامبر برای پرهیز از درگیری و اجتناب از جنگ است که نه‌تنها در این مورد، بلکه بارها و بارها در نحوه برخورد با دشمنان از حضرت‌شان مشاهده شد و تاریخ آن را ثبت کرده است