بحث درباره برجام، چه در قالب مناظره بین طرفین موافق و مخالف و چه در قالب جشن نابودی آن یا در شکل سوگواری برای شکست آخرین پروژه بین‌المللی حاکمیت، دیگر موضوع محوری جامعه ایران نیست. توافقی که زمانی کانون منازعات سیاسی و امیدها و ترس‌های اجتماعی بود، اکنون به مرحله‌ای رسیده که نه امکان احیا دارد و نه امکانی برای نابودی بیشتر. تمام شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه چین تصریح کرد که خروج یکجانبه واشنگتن از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، ریشه اصلی بحران کنونی است. پکن بر این باور است که حل مسالمت‌آمیز موضوع هسته‌ای تهران تنها از مسیر ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک امکان‌پذیر است و هرگونه تهدید به زور یا تحریم را مردود می‌داند.

در شرایط کنونی، غرب مشخصا اروپا و امریکا صریحا تلاش دارند البته باتوجه به سوابق گذشته، علاوه بر فعال کردن تحریم‌ها، مکانیسم‌های اجرایی دقیق‌تر و شدیدتری را علیه ایران اعمال کنند. در این میان، ایران باید با دقت رفتار کند؛ چراکه اثر تحریم‌ها بر زندگی مردم و وضعیت اقتصادی کاملا محسوس است و در این تردیدی نیست.

برجام- که هیچ‌وقت نبود- تمام شد. در کشور ما دو دسته بر سر مقصر این وضعیت نزاع بی‌پایان دارند که یا هیچ مسئولیتی ندارند یا توان تغییر ندارند. این دو دسته به اینکه غرب مقصر وضعیت کنونی برجام یا هر توافق دیگری است، اشاره نمی‌کنند. نکته ظریف اینجاست که غرب هرگز برای رفع تحریم‌ها با ما مذاکره نکرد. این را اگر کسی نفهمد، نوعی جهل‌مرکب دارد که چاره‌اش نمی‌شود کرد.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اقدام سه کشور اروپایی (انگلیس، آلمان، فرانسه) و آمریکا را در سوء استفاده از فرآیند حل اختلاف پیش‌بینی‌شده در برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد جهت بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده این علیه ایران، غیرقانونی و ناموجه دانست.

10 سال پیش در چنین روزهایی بحث بر سر این بود که وقتی به 1404 رسیدیم، سبد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران- که امضای شورای امنیت سازمان ملل را داشت- برای همیشه از روی حافظه روابط بین‌الملل حذف می‌شود و غروب برجام تبدیل به طلوع اقتصاد ایران می‌شود.

مسعود پزشکیان در ادامه برنامه‌های سفر به نیویورک، در دیدار «آنتونیو کوستا» رئیس شورای اتحادیه اروپا با اشاره به اینکه «موضع بنده از همان دوران رقابت‌های انتخاباتی وفاق ملی در داخل ایران و تقویت روابط با دنیا بود»، اظهار داشت:ما به دنبال ارتقای سطح روابط با همه کشورهای دنیا از جمله کشورهای اروپایی بر اساس منافع و احترام متقابل بوده و هستیم.

روزهای آغاز به کار اجلاس عالی‌رتبه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2025 میلادی به‌صورت اتفاقی مصادف با آخرین روزهای باقیمانده از عمر برجام شده است. بی‌شک، مرگ قطعی برجام در فقدان یک توافق هسته‌ای جایگزین، به معنی شکست کامل تلاش‌ها برای حل و فصل بین‌المللی موضوع هسته‌ای ایران و در نتیجه بازگشت شش قطعنامه لغو شده تحریمی شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌باشد‌.

در حالی‌که کشورهای اروپایی برای خوشامد آمریکا از ابزار ماشه در برجام استفاده کرده و فرایند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را آغاز کرده‌اند، رخدادی بسیار مهم و پرمعنا توسط چین و روسیه به جریان افتاده که ارزشی حتی فراتر از مسئله دفاع از ایران در موضوع اصلی دارد.

پایان رای‌گیری برای بازگرداندن مکانیسم ماشه در شورای امنیت یک گام جدی و به یک تعبیر گام نهایی حقوقی برای بازگرداندن تحریم‌های تعلیق‌شده به واسطه برجام یا همان برنامه جامع اقدام مشترک خواهد بود.