نورنیوز-گروه اقتصادی: سال‌ها پیش، وقتی نخستین مزارع خورشیدی در بیابان‌ها و دشت‌های دورافتاده ساخته می‌شدند، انرژی پاک تصویری از آینده‌ای آرام، بی‌دود و آشتی‌جویانه را در ذهن بشر ترسیم می‌کرد. اما امروز، همین تصویر سبز، در متن جدالی پیچیده و چندلایه میان قدرت‌های جهانی قرار گرفته است؛ جدالی که بوی نفت نمی‌دهد، اما همچنان بوی رقابت می‌دهد.
بر اساس گزارش تازه Global Energy Monitor، جهان شاهد یک جابه‌جایی بزرگ در نقشه انرژی است. چین با ظرفیت ۳۳۹ گیگاوات انرژی خورشیدی و بادی، اکنون هشت برابر ایالات متحده (۴۰ گیگاوات) و چندین برابر اتحادیه اروپا (۳۳ گیگاوات) انرژی تجدیدپذیر تولید می‌کند. پس از آن، برزیل (۱۳ گیگاوات)، انگلستان (۱۰ گیگاوات)، عربستان (۹ گیگاوات)، شیلی (۸ گیگاوات) و هند (۷ گیگاوات) در رده‌های بعدی قرار دارند. در واقع، ظرفیت چین به‌تنهایی بیش از مجموع این هفت کشور است — و این یعنی، موازنه‌ای تازه در قدرت جهانی.
در ظاهر، هدف این موج جهانی «نجات زمین» از بحران اقلیمی است، اما در عمق، نوعی بازتعریف قدرت ژئو‌اقتصادی در حال شکل‌گیری است. کنترل زنجیره تولید تجهیزات خورشیدی، استخراج مواد معدنی حیاتی مانند لیتیوم و سیلیکون، و تسلط بر فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی، اکنون همان جایگاهی را دارد که نفت در قرن بیستم داشت. قدرت در قرن بیست‌ویکم، نه از بشکه‌های نفت، بلکه از سلول‌های خورشیدی و توربین‌های بادی برمی‌خیزد.
کشورهای غربی با وجود سابقه درخشان صنعتی، در این رقابت از شرق عقب مانده‌اند. ایالات متحده با تصویب قانون «کاهش تورم سبز» و اروپا با برنامه‌های «معامله سبز»، تلاش دارند شکاف فناوری و تولید را جبران کنند، اما فاصله‌ای که میان شرق و غرب ایجاد شده، تنها با سیاست قابل پر شدن نیست؛ این شکاف، محصول سال‌ها سرمایه‌گذاری هدفمند، برنامه‌ریزی بلندمدت و اتحاد دولت و صنعت در شرق است.
در این میان، ایران نیز در نقطه‌ای قرار دارد که می‌تواند یکی از برندگان آینده باشد. کشور ما از نظر تابش خورشیدی، در میان ۱۰ کشور برتر جهان است و ظرفیت‌های بادی قابل‌توجهی در مناطق منجیل، سیستان، خلیج فارس و کرمان دارد. هرچند سهم کنونی ایران از انرژی‌های تجدیدپذیر هنوز کمتر از ۱ درصد ظرفیت کل تولید برق است، اما طرح‌های جدید وزارت نیرو و سازمان ساتبا برای احداث هزاران مگاوات نیروگاه خورشیدی در استان‌های مرکزی، افق تازه‌ای پیش رو گذاشته است. ایران اگر بتواند از موقعیت ژئو‌انرژیک خود بهره گیرد، قادر خواهد بود به حلقه‌ای مؤثر در زنجیره انرژی پاک منطقه تبدیل شود؛ زنجیره‌ای که از شرق آسیا آغاز و تا غرب آسیا امتداد می‌یابد.
اما پرسش همچنان پابرجاست: آیا انرژی پاک واقعاً زمین را نجات خواهد داد، یا تنها چهره‌ای تازه از نبرد قدرت را به جهان عرضه کرده است؟ پاسخ این پرسش، نه در آمار و نمودارها، بلکه در اراده ملت‌ها برای ساخت نظمی عادلانه‌تر در عصر سبز نهفته است.