نورنیوز- گروه اجتماعی: روز پرستار در ایران همزمان با ولادت حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها)، نمادی از قدردانی از زحمات پرستاران و توجه به نقش حیاتی این قشر در نظام سلامت کشور است. پرستاران در ایران و سراسر جهان، بی‌دریغ و فداکارانه در عرصه بهداشت و درمان فعالیت می‌کنند و با وجود چالش‌های بسیار، نقشی اساسی در حفظ سلامت جامعه و روان بودن چرخه نظام درمانی ایفا می‌نمایند. جامعه 300هزار نفری پرستاری کشور، در خط مقدم نظام سلامت مشغول خدمت‌رسانی به مردم است.اما این گروه از کارگزاران سلامت، در شرایطی به سر می‌برند که دیگر تنها نام پرستاری، نمی‌تواند گویای تمام‌نمای وضعیت واقعی آنان باشد.
چالش‌های نظام پرستاری
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که پرستاران در ایران با آن مواجه‌اند، کمبود نیروی انسانی است. براساس استانداردها، می‌بایست تعداد پرستاران سه برابر تعداد پزشکان یا دو برابر تعداد تخت‌های بیمارستانی باشد یا در ازای هر هزار نفر جمعیت، 5 تا 6 پرستار وجود داشته باشد. این عدد در کشورهای توسعه یافته به 10 تا 12 پرستار می‌رسد همچنین استانداردهای جهانی نشان می‌دهد در بخش داخلی و جراحی، هر ۴ تا ۶ بیمار باید یک پرستار داشته باشند. اما در ایران، بر اساس آمارهای رسمی، تعداد پرستاران، نصف استاندار جهانی است.
در نتیجه، پرستاران نه تنها مجبور به مراقبت از چندین بیمار به‌طور همزمان هستند، بلکه حجم کارشان نیز روز به روز افزایش یافته و هیچ چشم‌اندازی از حل این مشکل وجود ندارد. طبق گفته‌های مسئولان نظام پرستاری، ایران به جذب حداقل 100 هزار پرستار جدید نیاز دارد تا بحران کمبود نیروی انسانی در بیمارستان‌ها کمی کاهش یابد. این در حالی است که از یک سو کمبود نیروی پرستاری داریم و از سوی دیگر هزاران پرستار تحصیلکرده در کشور بیکار هستند.
چالش‌های مالی و دریافتی‌های نامتناسب نیز یکی دیگر از معضلات پرستاران به‌شمار می‌رود. هرچند که این قشر زحمتکش نقش حیاتی در نظام سلامت دارند، اما دستمزدها و مزایای آنان به‌هیچ‌وجه با حجم بالای کار و فشارهای روانی و جسمی که متحمل می‌شوند، متناسب نیست. علاوه بر این، تأخیرات طولانی‌مدت در پرداخت مطالبات و حقوق پرستاران باعث دلسردی و نارضایتی در این بخش از نظام درمانی شده است.
مهاجرت و ترک خدمت
یکی از تبعات این وضعیت بحرانی، ترک خدمت پرستاران است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه بین 2 هزار تا 4 هزار پرستار از شغل خود استعفا می‌دهند، که این رقم شامل نیروهای شرکتی و قراردادی نیست و در واقع، تعداد پرستاران خارج‌شده از سیستم درمانی کشور بسیار بیشتر از آن است که گزارش می‌شود. علاوه بر این، بسیاری از پرستارانی که در شرایط سخت کاری قرار دارند، به‌ویژه در بخش‌های شلوغ و بحران‌ها، از ادامه خدمت دلسرد می‌شوند.
واقعیت این است که پرستاران در ایران مجبورند که ساعت‌های طولانی و حتی 18 تا 24 ساعت در بیمارستان‌ها به‌صورت مداوم کار کنند. این فشار نه تنها باعث خستگی و فرسودگی آنها می‌شود بلکه میزان خطاهای پزشکی و پرستاری را نیز افزایش می‌دهد. تحقیقات جهانی نشان داده‌اند که اضافه‌کاری زیاد می‌تواند تا 14 درصد خطاهای پرستاری را افزایش دهد، و این یعنی جان بیماران نیز در خطر است.
مهاجرت پرستاران به خارج از کشور یکی دیگر از پدیده‌هایی است که در سال‌های گذشته شدت گرفته بود. یکی دوسال پیش، ادعا می‌شد که ماهانه 200 پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند. این روند به دلایل مختلفی همچون شرایط کاری نامناسب، دستمزدهای پایین و عدم حمایت‌های کافی از سوی دولت، به یک بحران جدی تبدیل شده بود. کشورهای توسعه‌یافته به‌ویژه در غرب و خاورمیانه، پرستاران ایرانی را به‌خاطر توانایی‌های حرفه‌ای و تجربه‌های بالای آنان جذب می‌کنند و این مسئله، کمبود نیروی پرستاری را در کشور ما تشدید می‌کند. این بحران البته ظرف سال‌های اخیر با اقدامات ترمیم دولت درباره وضعیت دریافتی‌های پرستاران تاحدودی تضعیف شده اما همچنان یکی از کاستی‌های نظام درمانی کشور است.
در نهایت، با وجود تمام این مشکلات، جامعه پرستاری ایران هنوز در بحران به سر می‌برد و به نظر می‌رسد که حل قاطع این مشکلات راه زیادی در پیش دارد. برخی از مشکلات پرستاران به‌ویژه در شرایط پس از بحران‌هایی چون پاندمی کرونا، همچنان پابرجاست. در این شرایط، می‌توان گفت که سیاست‌گذاری‌های ناکافی و ناهماهنگی در سطح وزارت بهداشت و دیگر نهادهای مرتبط باعث شده که وعده‌های تحقق‌نیافته، به جایی نرسند و سیستم پرستاری کشور همچنان در وضعیت ناخوشایندی باقی بماند.
شاید وقت آن رسیده که این قشر زحمتکش نه تنها در کلام بلکه در عمل، مورد توجه و حمایت واقعی قرار گیرند. اگر بخواهیم سیستم درمانی کشور کارآمد و مؤثر باشد، باید این مشکلات را هر چه سریع‌تر حل کنیم، زیرا بدون پرستاران، هیچ درمانی به درستی انجام نمی‌شود. جامعه پرستاری ایران شایسته احترامی است که به درستی در جایگاه خود قرار گیرد و از آن پشتیبانی شود.