نورنیوز-گروه سیاسی: محمدرضا عارف، روز دوشنبه ۲۷ مردادماه ۱۴۰۴، در نشست سه ساعته هم‌اندیشی با رؤسای دانشگاه‌های منتخب کشور، با اشاره به روند مثبت آموزش عالی در دولت چهاردهم و قدردانی از تمامی اساتید و مسئولان این حوزه طی پنج دهه گذشته، تأکید کرد: «جبهه دانشگاه در همه زمینه‌ها و بخش‌ها با وجود مشکلات و مسائل مالی پیشتاز بوده است و تحت هر شرایطی دانشگاه‌ها رسالت اصلی خود را فراموش نکرده‌اند و نقشی اساسی و بی‌بدیل در شکل‌دهی به جوانان و آینده‌سازان کشور و جهت‌دهی به آینده داشته‌اند.»
وی با بیان اینکه دانشگاه‌ها مسئولیت سنگینی در حوزه‌های مختلف از جمله تولید علم و فناوری به عنوان وظیفه ذاتی خود و پرورش متخصصان و دولتمردان و همچنین در مسئولیت اجتماعی بر عهده دارند، افزود: «دانشگاه‌ها نقش ذاتی و برجسته‌ای در پیشرفت علم و فناوری دارند و از دانشگاهیان انتظار می‌رود برای مسائل مهم اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، زیربنایی و چالش‌های کشور، راهکارهای مناسب ارائه دهند. این توقعی است که دولت و نظام پس از پیروزی انقلاب اسلامی از دانشگاه‌ها داشته‌اند.»
معاون اول رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه در دولت چهاردهم بیش از پیش به نقش و جایگاه دانشگاه‌ها توجه شده است، اظهار داشت: «بر این باوریم مشکلات باید از طریق نظام علمی و سازمان‌یافته به راه‌حل برسند و ماندگار شوند. اگر مشکلات در فضای احساسی و نگاه کوتاه‌مدت حل شوند، پس از مدتی به شکل مضاعف باز خواهند گشت. از دانشگاهیان انتظار داریم در حل چالش‌ها، ناترازی‌ها و شیوه‌های اداره کشور به دولت کمک کنند.»
راهبرد ما بر این مبناست که مسائل را با مذاکره حل و فصل کنیم
عارف با اشاره به اینکه اسناد بالادستی مبنای حرکت دانشگاه‌ها در دولت چهاردهم است، گفت: «یکی از این اسناد بالادستی بیانیه گام دوم انقلاب است که مقام معظم رهبری رویکرد پنج دهه نظام و کشور را اعلام کردند. مخاطب این بیانیه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دانشگاه‌ها بوده‌اند و بار اصلی تحقق و اجرای اسناد بالادستی به عهده دانشگاه است.»
وی افزود: «با توجه به روند مثبت اداره کشور و عملکرد برنامه سوم در دهه ۸۰، ضرورت نگاه فراتر از برنامه پنج‌ساله احساس شد و در نتیجه سند چشم‌انداز ۲۰ ساله در سال ۸۴ به تصویب مقام معظم رهبری رسید. در آن زمان، در افق ۲۰ ساله، باید در همه زمینه‌ها به‌ویژه علم و فناوری در جایگاه اول منطقه قرار می‌گرفتیم و بر فناوری‌های نوین، پیشرفته و نوظهور تأکید شده بود؛ چرا که آن زمان پیش‌بینی می‌شد اگر وارد فضای نرم و چالش‌های آن نشویم، کشور را نمی‌توان اداره کرد و با نگاه سخت‌افزاری آن دوران نمی‌شد دهه‌های آتی را مدیریت کرد.»
معاون اول رئیس‌جمهور در پایان با بیان اینکه اساس جنگ ۱۲ روزه در حوزه نرم‌افزار بود، تصریح کرد: «در سند چشم‌انداز، در کنار توسعه جایگاه علمی و تأثیرگذار کشور در منطقه، تأکید زیادی بر فناوری‌های نوین شده است و راهبرد دولت چهاردهم نیز بر این مبناست که دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی توجه به فناوری‌های نوین را در اولویت قرار دهند.»
عارف ضرورت بازنگری در جایگاه دانشگاه‌ها در کشور را خاطرنشان ساخت و گفت: جامعه دانشگاهی در طول ۵۰ سال گذشته به خوبی عمل کرد و از ۱۷۵ هزار دانشجو به ۴ میلیون نفر با دوره‌های تحصیلات تکمیلی، دستاوردهای پژوهشی و تولید علم و فناوری رسیدیم که باید در حال حاضر به کمبودها و کوتاهی‌ها بپردازیم و شرایط امروز ایجاب می‌کند از عملکرد ۵۰ ساله توسط دانشگاه‌ها آسیب‌شناسی دقیقی انجام شود چرا که وقتی از دانشگاه برای حل مسائل و چالش‌های کشور راه حل می‌خواهیم پس باید بتوانند برای خود نیز راه حل دهند و وقتی مطرح می‌شود دانشگاه‌ها بر روی حل ناترازی آب و برق به دولت کمک کنند باید بتوانند بر روی ناترازی خود نیز تصمیم‌گیری کنند و نیازمند بازنگری عملکرد ۵ دهه گذشته و اصلاحات هستیم و امروز نسبت به برخی از اقدامات دهه ۶۰ و ۷۰ بی‌نیاز هستیم.
وی با اشاره به دو مسأله مهم سهمیه‌بندی و شیوه جذب در دانشگاه‌ها، تصریح کرد: باید دید آیا امروز روش‌ها و سازوکار سهمیه‌بندی گذشته لازم و مفید است و یا شیوه جذب کنونی باعث جذب اساتید به دانشگاه‌ها و یا فرار آنها می‌شود و باید یک آسیب‌شناسی دقیق از عملکرد ۵ دهه گذشته داشته باشیم.
معاون اول رئیس جمهور با اشاره به برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات دولت برای حل مسأله معیشت اساتید دانشگاهی ادامه داد: در دولت برنامه‌ریزی و جلسات زیادی زیادی انجام شد اما تاکنون به جوابی درخور حل مسائل معیشتی اساتید نرسیدیم و حقوق یک استادیار برجسته در ایران باورکردنی نیست که در جلسات متعددی که با رئیس‌جمهور داشتیم به دنبال حل مسائل معیشتی اساتید هستیم.
عارف با طرح این پرسش که آیا یک نگاه کاملا دولتی در عصر فناوری نرم در همه عرصه‌ها پاسخگوی نیازها و مطالبات دانشگاهیان است یا خیر؟ تأکید کرد: یکی از راه حل‌های دولت بر این مبناست که دانشگاه‌ها، نهادهای عمومی شوند و رابطه حاکمیت با دانشگاه از طریق یک هیأت امنای مسئول صورت گیرد که باید دید اگر دانشگاه‌ها امور خود را اینگونه اداره کنند می‌توان به آن مرجعیت و تدثیرگذاری علمی در جهان و دنیای اسلام برسیم.
وی با بیان اینکه در بسیاری از شاخص‌های علمی، کشور دچار عقب‌افتادگی‌هایی شده است، اضافه کرد: راهبرد نظام و مقام معظم رهبری تک رقمی شدن شدن جایگاه علمی کشور در منطقه است اما الان در چه وضعیتی قرار داریم و مطمئن هستیم رسیدن به این جایگاه به دلیل برخورداری از نیروهای کیفی و با نشاط امکان‌پذیر است اما گرفتار برخی سازوکارها در بهره‌گیری از آنان هستیم. زمانی که یک رئیس دانشگاه نمی‌تواند مدیرگروه دانشکده خود را انتخاب کند. حال انتظار داریم که توانایی حل مشکلات کشور را داشته باشند که همه ما در این روند سهیم بوده‌ایم.
معاون اول رئیس‌جمهور تصریح کرد: باید با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب و برنامه هفتم پیشرفت برای حکمرانی دانشگاه‌ها شهامت تجدیدنظر در جایگاه دانشگاه‌ها را داشته باشیم و به تحول درون‌نظامی در دانشگاه‌ها نیاز داریم. امروز نگاه کمّی به مسائل کیفی می‌شود که در نتیجه جوان برجسته و نخبه علمی یا به دانشگاه نمی‌آید و یا بعد از مدتی دچار وضعیت نامناسبی می‌شود.
عارف با تأکید بر اینکه بهره‌گیری از نظرات دانشگاهیان باور دولت چهاردهم است، گفت: در این دولت پای هیچ نهاد امنیتی در هیچ دانشگاهی باز نشد و مراسم ۱۶ آذر سال گذشته به آرامی برگزار شد و قبل از برگزاری این مراسم طی جلسه‌ای با مسئولین امر اعلام کردیم که جز با اجازه رئیس‌جمهور و معاون اول هیچ نهاد امنیتی حق ورود به دانشگاه‌ها را ندارد و دیدیم که در یک فضای صمیمی اساتید و دانشجویان سخنان خود را مطرح کردند و این ظرفیت دانشگاه است که باید در خدمت نظام و مردم قرار گیرد.
وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به شرایط توقف آتش و لزوم آمادگی لحظه‌ای در برابر دشمنان ادامه داد: راهبرد ما بر این مبناست که مسائل را با مذاکره حل و فصل کنیم اما آیا طرف مقابل اعتقادی به مذاکره دارد؟ آزادی و حقوق بشر و تمدن غربی که به جهانیان دیکته می‌کنند بر این مبناست که هر چیزی که یک فرد به دیگران می‌گوید، دیگران باید گوش به فرمان باشند.
معاون اول رئیس‌جمهور ادامه داد: راهبرد نظام جمهوری اسلامی ایران این است که شروع‌کننده جنگ نیستیم اما پایان آن با ملت ایران است و آمادگی در برابر شیطنت‌های دشمنان با کمک دانشگاهیان صورت می‌گیرد.
عارف با تأکید بر اینکه دانشگاهیان با ایفای مسئولیت در امور راهبردی در کنار وظیفه علمی و پژوهشی و تربیت نیروی انسانی باید فضای بانشاط دانشگاهی ایجاد کنند، گفت: در این صورت می توان توقع داشت که به چشم‌اندازهای جایگاه تک رقمی در علم و فناوری منطقه و شاخص‌های توسعه علمی برسیم.
وی افزود: در اولین جلسه نانو در دهه ۸۰، تنها ۵ نفر استاد حضور داشتند که در زمینه نانو نیز فعالیت می‌کردند و هدف گیری رتبه پانزدهم اعلام شد و حال جلوتر از این جایگاه هستیم و در زمینه هوش مصنوعی پتانسیل کشور به مراتب از نانو بالاتر است و می‌توانیم فناوری هوش مصنوعی را در خدمت نظام علمی، اقتصادی و مدیریتی قرار داد که برای رسیدن به این هدف باید محیط دانشگاهی، فرهنگی و علمی باشد و استاد احساس کند در مدیریت دانشگاه نقش دارد و رئیس دانشگاه نیز اقتدار کامل داشته باشد و در زمان تصمیم‌گیری مورد سوال قرار نگیرد و در امور داخلی دخالت نکند.
معاون اول رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: امروز و با توجه به اهمیت دولت چهاردهم برای دانشگاهیان، شرایط دانشگاه در تراز نسل انقلاب و پاسخگو به مردم مهیا است؛ مردمی که در جنگ ۱۲ روزه صددرصد خلاف تحلیل‌های مدعیان غرب عمل کردند و در روز دوم جنگ این مردم ایران بودند که پاسخ درخور به دشمنان دادند. طبق برآوردهای اقتصادی دولت با حضور و همراهی مردم هیچ کسی حتی برای یک هفته ذخیره برای انبار کالا نخرید و این مردم استحقاق زندگی شرافتمندانه و آبرومندانه را دارند.
عارف با تأکید بر حل مسائل معیشتی مردم تصریح کرد: دانشگاه‌ها باید برای افزایش ثروت ملی راهکار دهند، چرا که در طول ۴ دهه گذشته راهکارها و پیشنهادها به افزایش هزینه منجر شد و باید دانشگاه‌ها به دولت و حکومت برنامه دهند تا بتوانیم مطالبات مردم را جواب بدهیم و ثروت و درآمد ملی بالا رود که لازمه آن این است که دانشگاه‌ها در ابتدا مسائل خود را حل کنند.
وی تأکید کرد: نیاز به هم‌افزایی و یکصدایی دانشگاه، دولت و ملت داریم که همان صدای مردم است و اگر خود را با آنها هماهنگ کنیم و نباید خلاف مردم عمل کنیم و خدمتگزاری باور ما باشد و باید دانشگاه‌ها در هم‌افزایی این سه رأس مثلث کار کنند.
معاون اول رئیس جمهور با بیان اینکه دست برتر و دستاوردهای ارزشمند انقلاب اسلامی در بخش‌های رفاهی مرهون جوانان دانشمند و اساتید برجسته دانشگاهی است، به نقش و سهم دانشگاه‌ها در حل مسائل اجتماعی اشاره و تأکید کرد: دانشگاه‌ها در حل معضلات اجتماعی چه پیشنهاداتی می‌توانند ارائه کنند؟. در کنار رسالت ذاتی علمی و تربیت نیروی انسانی، دانشگاه‌ها کانون آگاهی و تفکر سیاسی هستند. دانشگاه آرام و بی‌صدا هنر نیست بلکه باید دانشجو را در فضای دانشگاهی رشد سیاسی و اجتماعی بدهید و نبود جلسه و سخنرانی در دانشگاه‌ها هنر نیست بلکه دانشجویان باید بتوانند در یک فضای آزاد مسائل را مطرح کنند.
عارف تصریح کرد: دانشگاه‌ها باید برای ترویج اخلاق سیاسی در دانشگاه‌ها حرکت کرده تا دانشجویان بتوانند دیدگاه‌های خود را با رعایت اخلاق و حرمت مطرح کنند و به دلیل اینکه دانشگاه‌ها در جایگاه اصلی خود نبودند برخی مسائل در گذشته نه چندان دور پیش آمد تا جایی که رئیس دانشگاه خود را ژاندارم می‌دانست.
معاون اول رئیس‌جمهور با اهمیت تأمین منابع مالی موردنیاز دانشگاه‌ها را خاطرنشان ساخت و گفت: دولت آمادگی دارد دانشگاه‌ها در حد نهادهای عمومی و یا بالاتر از آن هیأت امنایی اداره شوند که در این راستا یک دانشگاه بزرگ برای مستقل شدن پیش‌قدم شود.
عارف با اشاره به اهمیت فعالیت‌های برون‌مرزی دانشگاه‌ها بیان کرد: دیپلماسی علمی جزو اولویت‌های کشور است و نیازمند ارتباط علمی با دنیا با وجود مشکلات و تأمین هزینه‌های آن را داریم. نمی‌توان این رابطه قطع شود و دانشگاه‌ها پیش‌قدم دیپلماسی علمی شوند چرا که کارایی آن از دیپلماسی سیاسی و اقتصادی مؤثرتر است.
وی با اشاره به اینکه دانشجویان در یکی برآوردهای دولت از فضای دانشگاهی در دولت چهاردهم راضی بوده‌اند تأکید کرد: دانشجویان در یک سال گذشته احساس کردن که می‌توانند حرف بزنند و جلسه بگذارند و باید مشکلات و موانع باقیمانده با کمک وزیر علوم حل شود.
معاون اول رئیس جمهور با تأکید بر توجه به معیشت و امنیت دانشجویان، به برخی حوادث ناگوار پیش آمده برای دانشجویان در اطراف دانشگاه‌ها و خوابگاه‌ها در سال گذشته اشاره کرد و ادامه داد: یک جوان به دانشگاهی وارد می‌شود و خانواده به اطمینان دانشگاه خیالی راحت دارند که باید امنیت دانشجویان حفظ شود و باید برای ساماندهی امنیت دانشجویان در حوزه پیرامونی دانشگاه تدابیر خاص اندیشیده شود.
عارف با اشاره به برنامه‌های دولت چهاردهم برای حل مسکن و معیشت اساتید ادامه داد: طبق قانون در مولدسازی دارایی‌های دولت درآمد حاصل از فروش زمین‌های مازاد دستگاه‌های اجرایی به خزانه واریز می‌شود اما دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های دولتی نمی‌توانند بدون اجازه دانشگاه زمین آنان را مگر برای توسعه آینده دانشگاه و ساخت مسکن اساتید جوان واگذار کنند و یا به فروش برسانند و یکی از موضوعات جدی دولت حل مشکلات اساتید جوان به ویژه در شهرهای بزرگ است.
وی با تأکید بر ضرورت آسیب‌شناسی نظام آموزش عالی و همچنین موضوع بازنشستگی اساتید، ادامه داد: استقلال مالی دانشگاه‌ها یکی از راهبردهای دولت چهاردهم در آموزش عالی است.
معاون اول رئیس‌جمهور با بیان اینکه دانشگاه‌ها سهم بسزایی در تقویت انسجام اجتماعی دارند، خاطرنشان کرد: راهبرد حمایت از پژوهش و کمک به دانشگاه که بر روی فناوری‌های جدید کار می‌کنند از برنامه‌های مهم دولت است که باید با برنامه‌ریزی بلندمدت در ۳ سال آینده به جایگاه اول در منطقه برسیم.
عارف تأکید کرد: باید جلسات دولت و دانشگاه‌ها به صورت مرتب برگزار شود تا دانشگاهیان در مسائل دولت و اداره کشور ورود کنند.
همچنین در این جلسه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به اینکه با روی کار آمدن دولت چهاردهم رویکرد جدید در اداره دانشگاه‌ها و مواجهه با اساتید و دانشجویان ایجاد شد، گفت: حکمرانی علمی، حفظ کرامت و منزلت اساتید، مرجعیت علم، مسئولیت اجتماعی، عدالت آموزشی، فرهنگ‌مداری در دانشگاه‌ها، ایجاد فضای شادکامی و امید از جمله رویکردهای نوین وزارت علوم دولت چهاردهم بوده است که در حیطه اقدام و عمل نیز علاوه بر تدوین آیین نامه‌های قانون برنامه هفتم و آیین نامه‌های بنیادی در وزارت علوم، برنامه‌های اجرایی و عملیاتی این آیین نامه‌ها ابلاغ شده است.
همچنین در این جلسه سه ساعته اساتید و رؤسای دانشگاه‌های منتخب، به تشریح دیدگاه‌ها، رویکردها، پیشنهادات و نقطه‌نظرهای خود در راستای توسعه علم و فناوری، جایگاه دانشگاه در کشور، رابطه دولت و دانشگاه، حفظ کرامت و توجه به معیشت اساتید و دانشجویان و کمک به دولت در اداره کشور و حل ناترازی‌ها پرداختند.