نورنیوز- گروه اجتماعی: حادثه تلخ و جانکاه آتش‌سوزی در کوهستان آبیدر سنندج که منجر به جان باختن سه تن از فعالان محیط زیست این منطقه شد، زخمی عمیق بر پیکره حافظان طبیعت کشور است. حمید مرادی، مدیر انجمن «شنه‌ی نوژین کردستان» و وکیل پایه‌یک دادگستری، چیاکو یوسفی‌نژاد ورزشکار و فعال محیط زیست، و خبات امینی، هر سه از کسانی بودند که با عشق و تعهدی فراتر از وظیفه رسمی خود، داوطلبانه و بدون تجهیزات و امکانات کافی، به مقابله با شعله‌های آتش برخاستند؛ شعله‌هایی که نه تنها منابع طبیعی ارزشمند منطقه را تهدید می‌کرد بلکه جان این انسان‌های پرتلاش را نیز گرفت.
این فاجعه دلخراش، بیش از هر چیز، نمادی است از ضعف‌های ساختاری، کاستی‌های مدیریتی و نقص در سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی و مدیریت بحران در ایران.
ضعف‌های ساختاری در مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی؛ آسیب‌پذیری نیروهای داوطلب
سال‌هاست که کشور با بحران‌های متعددی از قبیل آتش‌سوزی‌های گسترده جنگل‌ها، خشکسالی‌های پی در پی و آلودگی‌های محیطی روبرو است. اما آنچه در حادثه آبیدر برجسته شد، نداشتن یک سامانه منسجم و پیشرفته برای مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلی و بی‌پناه گذاشتن نیروهای داوطلب است.
فعالان محیط زیست و مردم محلی، اغلب بدون دریافت آموزش‌های تخصصی یا دسترسی به تجهیزات لازم، وارد میدان می‌شوند تا طبیعت را از گزند آتش حفظ کنند؛ امری که اگرچه از جنس ایثار و شجاعت است، اما در نهایت بهای سنگینی برای آنها دارد. نبود هماهنگی موثر میان دستگاه‌های مسئول و ضعف تامین تجهیزات اطفای حریق در مناطق حساس، از جمله دلایل اصلی تلفات انسانی در اینگونه حوادث است. این وضعیت نه تنها از نظر انسانی تراژدی است، بلکه بر روند حفاظت از محیط‌زیست کشور نیز تاثیر منفی می‌گذارد و با کاهش توان و انگیزه فعالان، به طور جدی تهدیدی برای امنیت زیست‌محیطی محسوب می‌شود.
فعالان محیط زیست، حلقه واسط مهمی میان مردم، دولت و طبیعت هستند. آنها با دانش، علاقه و انگیزه بالا در حفاظت از منابع طبیعی تلاش می‌کنند و نقش کلیدی در آموزش عمومی، فرهنگ‌سازی و پایش محیط‌زیست دارند. جان‌باختگان حادثه آبیدر، نمونه‌هایی از چنین انسان‌هایی بودند که در کنار فعالیت‌های حرفه‌ای و اجتماعی، پای تعهد و مسئولیت اجتماعی خود ایستادند و تا پایان ایستادگی کردند. فقدان آنان، خلایی بزرگ در عرصه محیط زیست کردستان و حتی سطح ملی ایجاد می‌کند که جبران آن نیازمند حمایت‌های گسترده و جدی است.
پیامدهای حادثه و ضرورت اقدامات فوری و اصلاحات بنیادین
این واقعه تأسف‌بار، بیش از هر چیز، زنگ خطری است برای توجه فوری به اصلاحات ساختاری در مدیریت بحران‌های محیط زیستی. انتظار می‌رود که دولت و نهادهای متولی محیط زیست و منابع طبیعی، اقداماتی از این دست را در دستور کار خود قرار دهند:
- تقویت زیرساخت‌های اطفای حریق جنگل‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین، ایجاد پایگاه‌های مجهز و آموزش نیروی انسانی متخصص
- ایجاد نظام حمایت جامع و مستمر از فعالان محیط زیست و داوطلبان مردمی، شامل آموزش، تامین تجهیزات ایمنی و جبران خسارات احتمالی
- ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های مرتبط مانند سازمان جنگل‌ها، هلال احمر، نیروهای انتظامی و سازمان‌های مردم‌نهاد
- ارتقاء فرهنگ پیشگیری از طریق اطلاع‌رسانی گسترده، آموزش مردم و مشارکت فعالانه جوامع محلی و شفاف‌سازی و پیگیری قانونی و اجتماعی موضوعات مرتبط با حفاظت از محیط زیست و امنیت فعالان این عرصه.
بدون چنین اصلاحات و اقداماتی، تنها هزینه‌ای که جامعه و طبیعت خواهند داد، از دست رفتن سرمایه‌های انسانی و زیست‌محیطی ارزشمندتر خواهد بود.
حادثه آبیدر، تنها یک فاجعه زیست‌محیطی نیست؛ بلکه مسئله‌ای با ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است. مسئولیت همه‌ی ماست که با نگاه کل‌نگر، به حمایت از کسانی بپردازیم که به نوعی پاسداران واقعی محیط زیست و حافظان سلامت نسل‌های آینده‌اند. سازمان‌های رسانه‌ای، دانشگاه‌ها و نهادهای مدنی می‌توانند با برجسته کردن چنین موضوعاتی، به ارتقاء حساسیت عمومی کمک کنند و صدای فعالان محیط زیست را به گوش تصمیم‌گیران برسانند. در این میان، تقویت همبستگی اجتماعی و ارتقاء سطح مشارکت مردمی، گام‌های مهمی در جهت حفظ ایران سبز و پاک خواهد بود.
ساختار را اصلاح کنیم
فداکاری و جان‌فشانی سه فعال محیط زیست کردستان در مهار آتش آبیدر، یادآور اهمیت توجه جدی‌تر به منابع طبیعی و نیروهای انسانی است که در خط مقدم حفاظت از آنها قرار دارند. این واقعه تلخ باید همگان را به بیداری وادارد که حفاظت از طبیعت کشور بدون تامین زیرساخت‌ها و حمایت‌های لازم، هر روز با خطرات بیشتری روبرو خواهد بود.
ایران، به عنوان کشوری با تنوع زیستی غنی و منابع طبیعی ارزشمند، مستحق مدیریتی هوشمندانه، منسجم و اخلاق‌مدار است. حفاظت از این میراث بزرگ، نه تنها وظیفه‌ی دولتمردان، که مسئولیتی همگانی است که بدون مشارکت فعال مردم و به ویژه حمایت از فعالان محیط زیست، تحقق نخواهد یافت. این خون‌های پاک، یادآور تعهدی هستند که باید پاس داشته شود؛ تعهد به حفظ ایران سبز برای نسل‌های امروز و فردا.
نورنیوز