شب قدر؛ شبی برتر از هزار ماه

نورنیوز-گروه فرهنگی: «شب قدر» شب نزول قرآن بر پیامبر اکرم (ص) و شبی است که مطابق با سوره قدر از هزار ماه برتر است. بر اساس روایات در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می شود. در تعالیم اسلام و در کلام معصومین علیهم السلام، یک شب خاص به عنوان شب قدر معرفی نشده، بلکه یکی از شب های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان شب قدر دانسته شده است. در روایات به احیاء (شب زنده‌داری) شبهای قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین شده است.

شبی که سوره ای به نامش در قرآن نازل شده است:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ ﴿۱﴾
ما [قرآن را] در شب قدر نازل کردیم (۱)
وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ ﴿۲﴾
و از شب قدر چه آگاهت کرد (۲)
لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿۳﴾
شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است (۳)
تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ ﴿۴﴾
در آن [شب] فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان براى هر کارى [که مقرر شده است] فرود آیند (۴)
سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿۵﴾
[آن شب] تا دم صبح صلح و سلام است (۵)

اهمیت شب قدر

شب قدر آن شبى است که در طول سال، شبى به فضلیت آن یافت نمى‌شود و عمل در این شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است و تقدیر امور سال در این شب صورت‌ مى‌گیرد و فرشتگان و روح که اعظم فرشتگان الهى است، در این شب به اذن پروردگار به زمین فرود مى‌آیند و آنچه را که براى هر فرد مقدّر شده تعیین می شود. در اهمیت شب قدر همین بس که خداوند در سوره قدر در وصف آن می فرماید: «خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ»؛ از هزار ماه برتر است.

مسائلی بر قدر و منزلت این شب افزوده است، از جمله:

نزول قرآن

نزول جامع ترین، کامل ترین و ماندگارترین کتاب الهی بر عظمت و منزلت شب قدر افزوده است. قرآن کریم خود می گوید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ»؛ماه مبارک رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده است.
اما در چه شبی از شبهای آن ماه، قرآن نازل شده است؟ آیه دیگر بیان می کند که «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةٍ مُّبَارَکةٍ»به راستی، آن [قرآن] را در شبی پربرکت نازل کردیم.
و این شب مبارک را در سوره قدر مشخص فرموده که «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ»به حقیقت ما آن [قرآن] را در شب قدر فرود آوردیم.
پس باید گفت: نزول قرآن در چنین شبی بر عظمت آن می افزاید. این نکته را هم اضافه کنیم که این نزول، نزول دفعی است بر قلب رسول گرامی اسلام، نه نزول تدریجی که آغاز آن با آغاز بعثت یعنی بیست و هفتم رجب همراه است.
درسوره دخان آیات دوم و سوم نیز تاکید شده است:
«وَالْکِتَبِ الْمُبِینِ؛ إِنَّا أَنزَلْنَهُ فى لَیْلَةٍ مُّبَرَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ؛ سوگند به این کتاب آشکار؛ که ما آن را در شبى پربرکت نازل کردیم، ما همواره انذارکننده بوده‏‌ایم.»

تقدیر امور

«قدر» به معنای تقدیر و اندازه گیری و تنظیم است. 
و قرآن کریم می فرماید: «فیها یفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ»در آن شب هر کاری بر طبق حکمت [خداوند] جدا [و تعیین و تنظیم] می شود.
در تفسیر آیه 39 سوره مبارکه رعد
یَمْحُواْ اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِندَهُ أُمُّ الْکِتَابِ(سوره مبارکه رعد، آیه 39)
(خدا هر چه را بخواهد محو مى‏کند و هر چه را بخواهد ثابت و پابرجا مى‏نماید و «امّ الکتاب» نزد اوست.)
حضرت امام محمد باقر (ع) تحقق معنای این قول خداوند را در شب قدر دانسته اند.
طبق روایات فراوانی سرنوشت افراد برای سال بعد، مانند: رزق، مرگ، خوشی و ناخوشیها، حج رفتن و حوادث دیگر زندگی بر اساس استعدادها و لیاقتها رقم می خورد. 

سند امامت

شب قدر بزرگترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است. در روایات فراوانی، وجود شب قدر را در هر زمان دلیل لزوم امامت و بقای آن دانسته اند، لذا سوره قدر به منزله شناسنامه اهل بیت علیهم السلام شمرده شده است. 
در برخی روایات آمده که  ولایت علی(ع) و ائمه علیهم السلام جزء تقدیرات آن شب است.

بخشش گناهان

یکی دیگر از ویژگیهای شب قدر بخشش گناهان و عفو عاصیان و مجرمان است، لذا باید تلاش نمود تا این فیض عظمای الهی شامل حال انسان شود. وای به حال انسانی که در شب قدر مورد غفران الهی قرار نگیرد؛ چنان که پیامبر اکرم(ص) می فرمود: «من ادرک لیلة القدر فلم یُغفر له فأبعدَه الله. کسی که شب قدر را درک کند، پس بخشیده نشود [و مورد رحمت بی پایان الهی واقع نشود] پس خدا او را [از رحمت خویش] دور می سازد»

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمود: «من قام لیلة القدر ایمانا و احتسابا، غُفر له ما تقدم من ذنبه ؛ کسی که در شب قدر به پاخیزد [و آن شب را] از روی ایمان و محاسبه [و اخلاص بیدار باشد،] گناهان گذشته اش بخشوده می شود.»