نورنیوز-گروه سیاسی: نجاح محمدعلی در گفت‌وگو با نورنیوز، از نقش میانجی‌گران، تأثیر تحریم‌ها و بازی قدرت‌های جهانی بر آینده مذاکرات هستهای می‌گوید.
مشروح گفتگوی انجام شده با نجاح محمدعلی تحلیلگر ارشد مسائل غرب آسیا را می خوانید؛
نورنیوز: آقای نجاح محمدعلی، با توجه به پیچیدگی‌های پرونده هستهای ایران و شرایط کنونی، آیا تهران هنوز راه مذاکره را باز نگه داشته است؟
نجاح محمدعلی: ببینید، ایران هیچ‌وقت میز مذاکره را ترک نکرده بود، اما این مذاکره باید بر اساس ضمانت‌های مشخص و شرایطی باشد که تجربه تلخ خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ تکرار نشود. ایران بارها اعلام کرده که اگر واشنگتن به تعهداتش پایبند نباشد، هرگونه مذاکره بی‌معنا خواهد بود. رهبر انقلاب اسلامی،حضرت آیت الله خامنه‌ای، نیز به‌صراحت تأکید کرده‌اند که مذاکره بدون ضمانت‌های عملی، اتلاف وقت است.
نورنیوز: پس شما معتقدید که مشکل اصلی نه در آمادگی ایران برای گفت‌وگو، بلکه در میزان پایبندی طرف مقابل است؟
نجاح محمدعلی: دقیقاً. ایران نمی‌خواهد سناریوی ۲۰۱۸ تکرار شود، که یک رئیس‌جمهور آمریکا یک توافق را امضا کند و رئیس‌جمهور بعدی آن را پاره کند! این‌جاست که مسئله ضمانت‌ها اهمیت پیدا می‌کند. تهران منتظر تضمین‌های واقعی است، وگرنه هیچ دلیلی ندارد که دوباره اعتماد کند.
میانجی‌گری‌های بین‌المللی؛ تاکتیک یا راه‌حل؟
نورنیوز: در این میان، تلاش‌های برخی کشورها مثل عمان، قطر و حتی روسیه برای میانجی‌گری ادامه دارد. آیا این اقدامات می‌تواند گرهی باز کند؟
نجاح محمدعلی: این میانجی‌گری‌ها ارزش خود را دارند، اما مسئله اصلی این است که آیا آمریکا واقعاً آماده تغییر موضع است یا نه. ایران عجله‌ای ندارد و می‌داند که بعضی از این تلاش‌ها صرفاً تاکتیکی برای خرید زمان هستند. از طرف دیگر، چین و روسیه هم در این معادله نقش مهمی ایفا می‌کنند. نشست‌های سه‌جانبه‌ای که پکن میزبانی آن را بر عهده دارد، می‌تواند نشان دهد که چه میزان همکاری واقعی میان این کشورها وجود دارد.
نورنیوز: اما برخی تحلیلگران می‌گویند که روسیه ممکن است از پرونده هستهای ایران به‌عنوان یک اهرم فشار علیه غرب استفاده کند. چقدر این سناریو محتمل است؟
نجاح محمدعلی: بله، این یک احتمال واقعی است. مسکو در شرایط فعلی، به‌ویژه با توجه به درگیری‌اش در اوکراین، ممکن است بخواهد از هر برگ برنده‌ای در برابر غرب استفاده کند، از جمله پرونده ایران. البته تهران هم کاملاً هوشیار است و اجازه نخواهد داد که منافعش قربانی معاملات قدرت‌های بزرگ شود.
واشنگتن بین بن‌بست و واقعیت
نورنیوز: به نظر شما، آمریکا واقعاً چه می‌خواهد؟
نجاح محمدعلی: این سوالی است که خود آمریکایی‌ها هم هنوز پاسخ روشنی برایش ندارند! در واشنگتن دو دیدگاه وجود دارد: برخی می‌خواهند به توافق ۲۰۱۵ برگردند و برخی دیگر به دنبال یک توافق جدید با شرایط سخت‌تر هستند. اما واقعیت این است که تحریم‌ها نه‌تنها ایران را متوقف نکرده، بلکه باعث تسریع پیشرفت‌های هستهای صلح‌آمیز و تقویت نقش منطقه‌ای تهران شده است.
نورنیوز: یعنی شما معتقدید که سیاست فشار حداکثری شکست خورده؟
نجاح محمدعلی: بدون شک. همین حالا هم در داخل آمریکا، بسیاری از سیاستمداران به این نتیجه رسیده‌اند که فشارهای اقتصادی نتیجه‌ای نداشته و فقط موقعیت ایران را تقویت کرده است. مسئله‌ای که واشنگتن باید بفهمد این است که ایران حاضر نیست دوباره وارد توافقی شود که پایبندی آمریکا به آن تضمین نشده باشد.
اروپا؛ بازیگری منفعل؟
نورنیوز: نقش اروپا را چطور می‌بینید؟ آیا می‌توان روی آن حساب کرد؟
نجاح محمدعلی: اروپا نشان داده که بدون اجازه آمریکا، قادر به انجام هیچ اقدام عملی نیست. از ۲۰۱۸ تا حالا، اروپا بارها از سیاست‌های آمریکا انتقاد کرده اما در عمل، هیچ کار خاصی برای حفظ توافق نکرده است. به همین دلیل، توافق با اروپا فایده‌ای ندارد مگر اینکه آمریکا تضمین بدهد.
آینده چه خواهد شد؟
نورنیوز: با این شرایط، چه سناریوهایی برای آینده محتمل است؟
نجاح محمدعلی: سه مسیر ممکن است:
• مذاکرات تحت شرایط ایران: اگر واشنگتن تضمین بدهد که دیگر از توافق خارج نمی‌شود و تحریم‌ها را لغو کند، ایران ممکن است وارد گفت‌وگو شود، اما فقط بر اساس شرایط خودش.
• تشدید تقابل: اگر آمریکا به سیاست‌های کنونی ادامه دهد، ممکن است ایران هم برنامه هستهای خود را بیش از پیش توسعه دهد. رهبر انقلاب اسلامی هم صراحتاً گفته‌اند: «اگر آمریکایی‌ها ما را تهدید کنند، ما نیز آن‌ها را تهدید خواهیم کرد. اگر تهدیداتشان را اجرا کنند، ما نیز تهدیداتمان را عملی خواهیم کرد.»
• میانجی‌گری روسیه و چین: شاید مسکو و پکن بتوانند به یک توافق جدید کمک کنند، اما این تنها در صورتی ممکن است که آمریکا از مطالبات زیاده خواهانه اش دست بردارد و ایران هم مطمئن شود منافعش قربانی بازی‌های دیپلماتیک نخواهد شد.
لحظه تصمیم‌گیری برای واشنگتن
نورنیوز: در نهایت، چه کسی باید تصمیم نهایی را بگیرد؟
نجاح محمدعلی: این واشنگتن است که در"لحظه حقیقت" قرار دارد. یا باید مسیر دیپلماسی واقعی را انتخاب می‌کند و تحریم‌ها را لغو می‌کند، یا به سیاست‌های شکست‌خورده ادامه می‌دهد. این آمریکا است که باید تصمیم بگیرد؛ اماایران نشان داده که هر تصمیمی که آمریکا بگیرد، تا زمانی که به خواسته‌هایش نرسد، مقاومت خواهد کرد و از موضع خود عقب‌نشینی نمی کند.
نورنیوز