نورنیوز-گروه فرهنگی: «اَصحاب الرَسّ» از اقوام کافر ذکر شده در قرآن است؛ این قوم علاوه بر انحراف بت‌پرستى و مفاسد اخلاقى گسترده، به سبب تکذیب و کشتن پیامبرشان، دچار عذاب الهی شدند.
واژه‌شناسی
«رَسّ» واژه‌ای سامى است که ریشه در زبانهای قدیم داشته، و در آرامى و عبری به معنای شکستن و شکافتن به کار مى‌رفته است. «رَسّ» در زبان عربى به معناى کندن چاه و قبر، مدفون کردن مرده یا غیر آن، چاه کهنه، چاه سنگ‌چین شده، معدن و نیز استوار ساختن، نشانه و اندک اثر بر جاى مانده هر چیز آمده است و مفهوم این واژه در ترکیب قرآنى اصحاب رسّ همین معنای چاه است.
قرآن مجید دوبار در آیات ۳۸ سوره فرقان/۲۵ و ۱۲ سوره ق/ از اصحاب رسّ تنها به عنوان قومى که در پى تکذیب پیامبر خویش با عذاب الهى نابود شدند، یاد کرده است؛ اما هیچ گزارشى درباره هویت، آیین، پیامبر، مکان و زمان زندگى و چگونگى نابودى آنان و نیز شرح کارهایى که زمینه عذابشان شد، ارائه نکرده است.
در مورد «اصحاب الرسّ» دو احتمال وجود دارد: احتمال اوّل اینکه: کلمه «رسّ» به معناى چاه است، و از آنجا که این قومِ لجوج، پیامبرشان را در چاه عمیقى انداخته و با شکنجه او را کشتند به اصحاب الرّسّ مشهور شدند. احتمال دیگر اینکه: عرب به آثار کمى که از چیزى باقى مى ماند «رسّ» مى گوید، و با توجّه به اینکه بعد از هلاکت این قومِ لجوج، آثار اندکى از شهرهاى آنها باقى ماند به آنها اصحاب الرّسّ گفتند.
اصحاب رس در قرآن
در سوره فرقان ضمن گزارش برخى از درخواست‌هاى نامعقول از سوى تکذیب‌کنندگان پیامبر اسلام(ص) فرقان/۳۲ و در مقام تهدید آنان، از «اصحاب رسّ» در شمار اقوامى چون قوم نوح، قوم عاد، قوم ثمود و... یاد شده که همگى به سبب تکذیب پیامبر خویش با عذاب الهى نابود شدند: «وَقَوْمَ نُوحٍ لَّمَّا کذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْنَاهُمْ... * وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَینَ ذَلِک کثِیرًا».(سوره فرقان/۳۷ـ۳۸)
در سوره ق نیز در پى گزارش تکذیب پیامبر اسلام(ص) و وعده رستاخیز از سوى کافران (سوره ق/۲ـ۳)، اصحاب رسّ با همین وصف یاد شده‌اند: «کذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ * وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ وَإِخْوَانُ لُوطٍ * وَأَصْحَابُ الْأَیکةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ کلٌّ کذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِیدِ».(سوره ق/، ۱۲ـ۱۴)
برخى صاحب‌نظران با استناد به ترتیب ذکر اصحاب رس در آیه ۳۸ سوره فرقان و توجیه ترتیب آن در آیه ۱۲ سوره ق، بر این باورند که اصحاب رس در دوره تاریخى نزدیک به زمان قوم عاد و قوم ثمود مى‌زیسته‌اند. پاره‌اى گزارش‌هاى تاریخى نیز که هر سه قوم را جزو طبقه اعراب «بائده» (منقرض شده) نشان مى‌دهد، مؤیّد آن است.
به کارگیری این تعبیر در قرآن سبب شده تا از همان روزگار پیامبر اکرم (ص) مسلمانان در پى یافتن اطلاعاتى درباره این قوم برآیند و در طى زمان، اقوال، روایات و قصصى مختلف پیرامون آن در آثار گوناگون پدید آید.
اصحاب رس در روایات
*بخشى از خطبه ۱۸۲ نهج‌البلاغه در مقام موعظه، اصحاب رس را در شمار فراعنه و عمالقه و صاحبان شهرهاى متعدد یاد مى‌کند که طعمه مرگ شده و از این جهان رخت بربسته‌اند: «أین العمالقة و أبناء العمالقة؟! أین الفراعنة و أبناء الفراعنة؟! أین أصحاب مدائن الرّسّ الذین قتلوا النّبیّین و أطفؤوا سُنَن المرسلین و أحیوا سنن الجبّارین!».
کجایند عمالقه و زادگان عمالقه؟ کجایند فرعونان و فرعون زادگان؟ کجایند مردمان شهرهاى رَسّ؛ همانان که پیامبران را کشتند و سنّتهاى فرستادگان الهى را از بین بردند و شیوه هاى ستمگران را زنده ساختند؟
*در روایتى از امام کاظم علیه‌السلام، اصحاب رس مردمى صلیب‌پرست و به نقلى دیگر آتش‌پرست، ساحل‌نشین رود «رس» در مرز ارمنستان و آذربایجان معرفى شده‌اند که ۳۰ پیامبر را کشتند. همچنین در پاره‌اى احادیث، زنان اصحاب رس، همجنس‌باز خوانده شده‌اند.
*برخى گزارش‌هاى تاریخى، اصحاب رس را ساکن «حضرموت» در یمن مى‌دانند که پس از کشتن پیامبر خویش به دست بُخْتُ‌نُّصَّر کشته و اسیر شدند. اما برخی با ارائه مستنداتى، این را جزو اسرائیلیات و برگرفته از گزارش تورات مى‌داند.
*در دسته‌ای از روایات آمده که مردم آن دیار به فعل حرام مى‌پرداختند و زنان به مساحقه(همجنس بازی) مى‌پرداختند؛ پس پیامبرشان تلاش مى‌کرد ایشان را از ارتکاب اینگونه اعمال حرام باز دارد، اما آنان فرمان نبردند و به آزار او پرداختند و بر پایه روایت مشهور، در چاهش افکندند، خداوند سیل عرم(عظیم) را به مثابه عذابى سهمگین از سوی خود نازل کرد. آنچه درباره مساحقه گفته شد و در بیشتر روایات اصحاب رس دیده مى‌شود.
نورنیوز