نورنیوز-گروه بین الملل: گزارش‌های اخیر نشان می‌دهند که عربستان سعودی قصد دارد نقش میانجی را بین ایران و آمریکا ایفا کند. درحالی‌که روابط تهران و واشنگتن همچنان پرتنش است، ریاض تلاش دارد تا با بهره‌گیری از روابط نزدیک خود با ترامپ، مسیر دیپلماسی را هموار کند. اما اهداف و منافع عربستان از این میانجی‌گری چیست؟ آیا ایران حاضر به پذیرش این نقش برای ریاض خواهد بود؟
عربستان؛ از تقابل تا میانجی‌گری
در سال‌های گذشته، عربستان یکی از مخالفان اصلی توافق هسته‌ای ایران (برجام) بود. در نشست‌های بین‌المللی، مقامات سعودی تلاش کردند مانع از توافق ایران و قدرت‌های جهانی شوند. اما اکنون، با تغییر شرایط منطقه‌ای، ریاض سیاست خود را تعدیل کرده و به دنبال برقراری روابط متوازن با ایران است.
اما مهم‌ترین دلایل تغییر رویکرد عربستان چیست؟ در پاسخ باید گفت که رویکرد عربستان کاهش تنش‌های منطقه‌ای و توقف حملات حوثی‌ها به خاک عربستان، نیاز به ثبات برای پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای همچون «چشم‌انداز ۲۰۳۰» و ناامیدی از حمایت نظامی آمریکا و عدم تمایل به درگیری مستقیم با ایران است.
به عبارتی عربستان از این میانجی‌گری چند هدف اصلی را دنبال می‌کند.
حفظ امنیت و ثبات منطقه از جمله اهداف است از این رو با توجه به اهمیت ثبات در خاورمیانه برای توسعه اقتصادی، ریاض به دنبال کاهش تنش‌های ایران و آمریکا است.
افزایش نقش بین‌المللی عربستان از دیگر اهداف است چون با ایفای نقش میانجی، عربستان می‌تواند جایگاه خود را در سطح جهانی تقویت کند و به‌عنوان یک قدرت دیپلماتیک مطرح شود.
جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای از جمله اهداف مهم این کشور نزدیک به ترامپ است. چون ریاض نگران است که ایران در شرایط کنونی تمایل بیشتری به توسعه برنامه هسته‌ای خود پیدا کند. محمد بن سلمان اعلام کرده که اگر ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، عربستان نیز به این مسیر خواهد رفت، اما ریاض ترجیح می‌دهد این سناریو اتفاق نیفتد.
رقابت با امارات و قطر برای نفوذ در سیاست‌های آمریکا از دیگر اهداف بن سلمان است، چرا که عربستان تلاش دارد که بهترین متحد منطقه‌ای آمریکا در دوره ترامپ باشد و در این زمینه با امارات و قطر رقابت می‌کند.
از سوی دیگر عادی‌سازی روابط ایران و عربستان با میانجی‌گری چین در سال ۲۰۲۳، نشان داد که ریاض به دنبال کاهش درگیری‌ها و افزایش نفوذ دیپلماتیک خود در منطقه است.
رابطه ویژه عربستان و ترامپ؛ ابزاری برای میانجی‌گری؟
یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که احتمال میانجی‌گری عربستان را تقویت می‌کند، روابط نزدیک محمد بن سلمان و دونالد ترامپ است، چرا که اولین گفت‌وگوی تلفنی ترامپ با یک رهبر خارجی، با محمد بن سلمان انجام شد. بعد از این گفتگوی تلفنی ترامپ اعلام کرد که اگر عربستان ۵۰۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایه‌گذاری کند، اولین سفر خارجی‌اش به ریاض خواهد بود. و طرف دیگر بن سلمان هم پیشنهاد سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری را مطرح کرد که بعداً ترامپ آن را به یک تریلیون دلار افزایش داد. این مناسبات و تعاملات این دو نشان از روابط نزدیک آنها دارد و این موضوع به عربستان این فرصت را می‌دهد تا به‌عنوان پل ارتباطی میان تهران و واشنگتن عمل کند و همزمان موقعیت خود را در عرصه بین‌المللی ارتقا دهد.
آیا ایران عربستان را به‌عنوان میانجی می‌پذیرد؟
واکنش ایران به این پیشنهاد، تاکنون رسمی نبوده است. اما برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که ایران نسبت به مذاکره تحت فشار، محتاط است.
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، مسیر سنتی مذاکرات مسقط را رد کرده و بر فعال شدن «کانال سوئیس» تأکید داشته است. ایران پس از احیای سیاست «فشار حداکثری» ترامپ، مذاکره تحت این شرایط را غیرممکن می‌داند.
مقامات ایرانی به دنبال تضمین‌های محکم برای کاهش تحریم‌ها پیش از ورود به مذاکرات جدید هستند.
موانع پیش روی میانجی‌گری عربستان
اگرچه عربستان در تلاش است تا نقش میانجی را ایفا کند، اما چند چالش کلیدی وجود دارد.
بی‌اعتمادی ایران به آمریکا و سیاست‌های ترامپ از جمله چالش هاست، چرا که تجربه خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، باعث شده که ایران به مذاکرات با آمریکا بی‌اعتماد باشد.
تضاد منافع میان عربستان و ایران در برخی مسائل منطقه‌ای از دیگر چالش هاست. اگرچه روابط ایران و عربستان بهبود یافته، اما در مسائلی مانند نفوذ در لبنان، عراق و سوریه هنوز رقابت وجود دارد.
عدم تعیین مذاکره‌کننده رسمی از سوی آمریکا نیز چالش دیگری است. یک دیپلمات ارشد اروپایی گفته است که «ایران در انتظار تعیین مذاکره‌کننده‌ای از سوی واشنگتن است»، اما آمریکا هنوز جایگزینی برای رابرت مالی، نماینده ویژه پیشین در امور ایران، تعیین نکرده است.
آینده مذاکرات ایران و آمریکا؛ آیا عربستان موفق خواهد شد؟
با توجه به تحولات اخیر، سناریوهای مختلفی برای آینده این مذاکرات قابل پیش‌بینی است:
سناریوی اول: موفقیت میانجی‌گری عربستان و آغاز مذاکرات محرمانه
اگر عربستان بتواند اعتماد هر دو طرف را جلب کند، مذاکرات محرمانه در یک کشور بی‌طرف (مانند عمان یا سوئیس) ممکن است، آغاز شود.
سناریوی دوم: ادامه فشارهای آمریکا و عدم پذیرش مذاکرات توسط ایران
در صورتی که فشارهای ترامپ بر ایران افزایش یابد و سیاست «فشار حداکثری» ادامه پیدا کند، احتمال شکست این میانجی‌گری بالا خواهد رفت.
سناریوی سوم: ورود بازیگران دیگر مانند چین و اتحادیه اروپا به میانجی‌گری
چین، به‌عنوان کشور میانجی توافق ایران و عربستان، می‌تواند در روند مذاکرات ایران و آمریکا نیز نقشی ایفا کند.
آیا عربستان می‌تواند به توافق جدید میان ایران و آمریکا کمک کند؟
عربستان سعودی با داشتن روابط نزدیک با ترامپ و ایران، موقعیت منحصربه‌فردی برای ایفای نقش میانجی دارد. اما موانع متعددی ازجمله بی‌اعتمادی ایران به آمریکا، رقابت‌های منطقه‌ای و عدم تعیین مذاکره‌کننده از سوی واشنگتن ممکن است روند این میانجی‌گری را دشوار کند.
بااین‌حال، اگر عربستان بتواند نقش خود را به‌درستی ایفا کند و مذاکراتی متعادل و بدون فشار را تسهیل کند، این احتمال وجود دارد که شاهد کاهش تنش‌ها و شاید حتی توافقی جدید میان ایران و آمریکا باشیم.
نورنیوز