نور نیوز-گروه اجتماعی: شرم از بدن نه‌تنها عزت‌نفس و سلامت روان را تهدید می‌کند، بلکه بحران‌های اجتماعی و هویتی گسترده‌ای را به همراه دارد. اگر این روند کنترل نشود، پیامدهای آن می‌تواند نسل‌های آینده را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
ادراک‌سازی با استفاده از خلق و ترویج تصاویر هدفمند یکی از کارکردهای مهم شبکه‌های اجتماعی است. این اقدام با هدف تأثیرگذاری بر افکار، تصمیم‌گیری‌ها و رفتار افراد، همزمان با توسعه کمی و کیفی فناوری‌های ارتباطی در حال گسترش است. یکی از جلوه‌های مهم این اقدام، ترویج استانداردهای غیرواقعی زیبایی است که پیامدهای گسترده‌ای برای افراد، به‌ویژه نوجوانان، دارد. این پدیده که با عنوان "شرم از بدن" شناخته می‌شود، تأثیرات عمیقی بر عزت‌نفس، سلامت روان و هویت نوجوانان بر جای می‌گذارد و در صورت عدم مدیریت، می‌تواند به یک بحران اجتماعی تبدیل شود.
تأثیر ادراک‌سازی بر درک نوجوانان از بدن خود
در سال‌های اخیر، رسانه‌ها با انتشار گسترده تصاویری که معیارهای غیرواقعی زیبایی را بازتولید می‌کنند، به تغییر ادراک جمعی از زیبایی کمک کرده‌اند. این تصویرسازی باعث شکل‌گیری نوعی مقایسه مداوم در میان افراد، به‌ویژه نوجوانان، شده است. در نتیجه، بسیاری از نوجوانان که خود را با این معیارهای تبلیغ‌شده منطبق نمی‌بینند، دچار کاهش عزت‌نفس و احساس نارضایتی از ظاهر خود می‌شوند. این فرایند در درازمدت، نه‌تنها بر سلامت روانی، بلکه بر الگوهای رفتاری و تصمیم‌گیری‌های فردی و اجتماعی آنها تأثیر می‌گذارد.
پدیده شرم از بدن را می‌توان از سه جنبه مورد بررسی قرار داد. در بعد روانی، کاهش عزت‌نفس، افزایش اضطراب، افسردگی و احساس بی‌ارزشی از مهم‌ترین پیامدهای این پدیده هستند. در موارد شدید، این احساسات می‌توانند منجر به بروز رفتارهای پرخطر مانند گرایش به مصرف مواد مخدر یا حتی اقدام به خودآزاری و خودکشی شوند. در بعد اجتماعی، نوجوانانی که از ظاهر خود احساس نارضایتی دارند، معمولاً به انزوا و اضطراب اجتماعی دچار می‌شوند. این وضعیت می‌تواند در بلندمدت بر توانایی آنها برای برقراری ارتباطات سالم و مؤثر در جامعه تأثیر منفی بگذارد.
همچنین، برخی افراد برای جبران این نارضایتی، دچار اختلالات تغذیه‌ای همچون بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی می‌شوند. اما مهم‌ترین پیامد این ادراک‌سازی، بحران هویت در نوجوانان است. این افراد که از ظاهر خود ناراضی هستند، ممکن است در فرایند شکل‌گیری هویت شخصی خود دچار سردرگمی شوند. عدم پذیرش خویشتن و تلاش مستمر برای تطبیق با استانداردهای ظاهری تبلیغ‌شده، موجب از بین رفتن حس اصالت و استقلال فردی خواهد شد.
راهکارهای مقابله با پیامدهای شرم از بدن
کشورهای مختلف در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای کاهش پیامدهای ادراک‌سازی علیه بدن انجام داده‌اند. در برخی کشورها، محدودیت‌های قانونی در صنعت مد اعمال شده است. به‌عنوان نمونه، فرانسه از سال ۲۰۱۵ قوانینی را تصویب کرده که فعالیت مدل‌های بیش از حد لاغر را در این صنعت ممنوع کرده است.
همچنین، این کشور و نروژ الزام کرده‌اند که تصاویر ویرایش‌شده در رسانه‌ها با برچسب مشخصی از سایر تصاویر متمایز شوند. علاوه بر این، کنترل استفاده از شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان راهکاری برای کاهش تأثیرات منفی تبلیغات و محتواهای مخرب مورد توجه قرار گرفته است. برخی کشورها مانند چین و کره جنوبی، محدودیت‌هایی برای دسترسی نوجوانان به این پلتفرم‌ها اعمال کرده‌اند. هدف از این اقدامات، کاهش مواجهه نوجوانان با محتوای تبلیغاتی مروج استانداردهای غیرواقعی زیبایی و کاهش تأثیرات منفی آن بر سلامت روانی آنهاست.
از سوی دیگر، برخی کشورها به آموزش سواد رسانه‌ای به‌عنوان یک راهکار کلیدی توجه کرده‌اند. بریتانیا، آموزش سواد رسانه‌ای را در مدارس اجرا کرده تا نوجوانان توانایی تحلیل انتقادی محتواهای رسانه‌ای را کسب کنند. این نوع آموزش می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا محتوای رسانه‌ای را با نگاه انتقادی بررسی کرده و در برابر اثرات منفی استانداردهای غیرواقعی زیبایی مقاومت بیشتری داشته باشند.
چالش‌های سیاست‌گذاری در ایران و ضرورت اقدامات راهبردی
در ایران، برنامه‌های محدودی برای آموزش سواد رسانه‌ای و ترویج استانداردهای متنوع زیبایی اجرا شده است. همچنین، برخی تلاش‌ها برای ایجاد محدودیت در دسترسی نوجوانان به فضای مجازی صورت گرفته است. بااین‌حال، عدم وجود سیاست‌گذاری‌های کلان و راهبردی در این حوزه، باعث شده که تأثیرگذاری این اقدامات محدود باشد. طراحی و اجرای سیاستی جامع برای مقابله با پیامدهای ادراک‌سازی علیه بدن، نیازمند هماهنگی میان نهادهای فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ای است.
ادراک سازی علیه بدن، به‌ویژه در سنین نوجوانی، می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های روانی، اجتماعی و هویتی شود. در حالی که برخی کشورها از طریق وضع قوانین و آموزش سواد رسانه‌ای به مقابله با این پدیده پرداخته‌اند، در ایران هنوز سیاست‌گذاری جامعی در این حوزه وجود ندارد. اتخاذ رویکردی متمرکز و چندبخشی برای مقابله با این چالش، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که می‌تواند از پیامدهای منفی این پدیده بر نسل‌های آینده جلوگیری کند.
نورنیوز