نورنیوز-گروه سیاسی: در دنیای معاصر که میدان نبردها از زمین و هوا به میزان قدرت روایت‌ها منتقل شده، کشورهایی که در عرصه رسانه‌ای توانمندتر عمل کرده‌اند، قادر به جهت‌دهی به افکار عمومی و ساخت هویت‌های جمعی جدید بوده‌اند.
رهبر حکیم انقلاب نیز در پیام اخیر خود به نشست افق تحول رسانه ملی، به صراحت از بحرانی سخن گفتند که گریبان‌گیر رسانه‌های رسمی کشور شده است. این بحران، نه تنها از حیث فرسایش اعتماد عمومی، بلکه از منظر عدم توانایی در رقابت با رسانه‌های غیررسمی و بعضاً مغرض نیز قابل تأمل است. واقعیت این است که یکی از اصلی‌ترین عوامل این بحران، فرسایش ایده و خلاقیت در ساختار رسانه‌های رسمی کشور است.
در دنیای رسانه‌ای امروز که مخاطبان با تنوع بی‌سابقه‌ای از محتوا مواجه هستند، تکرار کلیشه‌ها و ارائه روایت‌های بی‌روح، نتیجه‌ای جز کاهش اعتماد و مهاجرت مخاطبان به سوی منابع جایگزین ندارد. نمونه‌های متعددی از این مسئله را می‌توان در رویکرد رسانه‌های داخلی نسبت به مسائل کلان منطقه‌ای مشاهده کرد. به عنوان مثال، در تحولات پس از سقوط بشار اسد در سوریه، رسانه‌های رسمی نتوانستند روایت‌های قانع‌کننده و دقیقی ارائه دهند، به گونه‌ای که خلأ اطلاعاتی ناشی از این کم‌کاری، زمینه‌ساز بهره‌برداری رسانه‌های معاند شد. مسئله دیگر، ضعف درک از اهمیت «جهاد تبیین» است.
رهبر انقلاب بارها بر ضرورت این امر تأکید کرده‌اند اما به نظر می‌رسد که این مفهوم هنوز در ساختارهای مدیریتی رسانه‌ای کشور نهادینه نشده است. جهاد تبیین، فراتر از صرف انتقال اطلاعات، بر روایت‌سازی هوشمندانه و تأثیرگذاری عمیق بر ذهن و دل مخاطب تمرکز دارد. هنگامی که رسانه‌های رسمی از ایفای این نقش بازمی‌مانند، ناگزیر رهبر انقلاب شخصاً وارد میدان می‌شوند. نمونه‌ای از این نقش‌آفرینی مستقیم، سخنان ایشان در دیدار با مردم پس از تحولات سوریه بود.
رهبر انقلاب که بر اهمیت موضوع رسانه فائق هستند، دیداری برای تبیین این موضوع اختصاص دادند. در آن دیدار به صراحت بیان کردند که قصد تحلیل ندارند، بلکه هدف، تبیین و ترسیم واقعیت‌هاست. این جملات، به وضوح نشانگر ضرورت روایت‌سازی دقیق و منسجم است و در عین حال، ضعف‌های دستگاه‌های رسانه‌ای کشور را برجسته می‌کند. با این که یک دیدار ویژه به این موضوع اختصاص یافت ولی بار دیگر رهبر انقلاب در دیدار با مداحان و دیروز در پنجمین سالگرد شهادت حاج قاسم، خود به میدان روایتگری آمدند و تبیین کردند.
به نظر می رسد در مواجهه با چالش‌های پیچیده منطقه‌ای، شاید آن چه بیش از تهدیدات خارجی ذهن عالی‌ترین مقام کشور را به خود معطوف داشته، نه صرفاً مخاطرات منطقه‌ای، بلکه ضعف در نظام خبری و تحلیل‌های داخلی است. ضعف در تحلیل‌های رسانه‌ای و برداشت‌های سطحی برخی جریان‌ها، نه تنها ظرفیت‌های ملی را دچار اختلال می‌کند، بلکه زمینه‌ساز مخدوش شدن تصویر واقعی کشور در فضای بین‌المللی می‌شود.
برخی تحلیل گران داخلی نیز به‌جای پرداختن به بحران‌های منطقه‌ای با رویکردی مبتنی بر آگاهی، گاه خود به عامل تولید بحران‌های ثانویه در افکار عمومی بدل شده‌اند که نمونه آن را در جریان تخریبی علیه فرماندهان نظامی با عبارت «هدر رفتن خون شهدای مدافع حرم» دیدیم. این روایت مخدوش باعث شد برای بار چندم رهبرانقلاب خود روشنگری کنند.
رهبری با نگرانی از این روند، تلویحاً نشان می‌دهند که قدرت نرم کشور بیش از هر زمانی نیازمند انسجام و بازبینی است چرا که اعتماد عمومی به ساختار رسانه‌ای داخلی، زیربنای شکل‌گیری یک روایت قوی و واقع‌بینانه از تحولات منطقه‌ای است. در واقع، امروز، اصلاح نظام اطلاع‌رسانی داخلی و بازتعریف نقش تحلیل گران، یک ضرورت استراتژیک است که باید در دستور کار جدی نخبگان و تصمیم‌سازان قرار گیرد. علاوه بر این، لازم است که ارتباط میان رسانه‌های رسمی و نخبگان فکری و دانشگاهی تقویت شود. تحلیل گران و پژوهشگران می‌توانند نقشی کلیدی در تولید محتوای مبتنی بر تحلیل عمیق و رویکردهای علمی ایفا کنند.
ایجاد بسترهایی برای تعامل سازنده میان رسانه و دانشگاه، می‌تواند به ارتقای کیفیت محتوا و تقویت توان روایت‌سازی رسانه‌های رسمی کمک کند. در عصر رشد رسانه های غیر رسمی و این که هر کسی با هر پلتفرمی می تواند تحلیل ارائه دهد، بیش از پیش اهمیت این موضوع را نشان میدهد.
از سوی دیگر، بومی‌سازی ابزارها و روش‌های نوین رسانه‌ای نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. رسانه‌های غیررسمی با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته، نظیر داستان‌پردازی تعاملی، تولید محتوای چندرسانه‌ای و استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، توانسته‌اند جایگاه خود را در افکار عمومی تثبیت کنند.
رسانه‌های رسمی کشور نیز باید از این تجربیات بهره گیرند و با رویکردی بومی، به تقویت زیرساخت‌های خود بپردازند. بحران رسانه‌ای کشور، چالشی گذرا نیست بلکه مسئله‌ای استراتژیک و بنیادین است که حل آن نیازمند عزم ملی و رویکردی جامع است. رسانه‌های رسمی، با بازتعریف نقش خود و بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، می‌توانند به خط مقدم جهاد تبیین بازگردند و نقش خود را به‌عنوان حافظان روایت ملی ایفا کنند.
*سردبیر روزنامه خراسان