یکشنبه 5 مرداد 1404 | ساعت 8:17
یکشنبه 5 مرداد 1404 | ساعت 8:17
×
سیاسی
شناسه خبر : 196054
تاریخ انتشار :

صابر گل‌عنبری*

آسمان عربی و حمله اسرائیل

تنش نظامی میان ایران و اسرائیل زوایا و ابعاد مهم دیگری دارد که پیوندی مستقیم با متن این تنش ندارد، اما در حاشیه آن واجد اهمیت فراوان و ارتباطی غیر مستقیم است. از جمله آن‌ها بُعد ایرانی عربی و تحلیل مناسبات دو طرف از پنجره این تنش است.

نورنیوز-گروه سیاسی: اهمیت بُعد ایرانی عربی تنش اخیر هم بیشتر از آن جهت است که کشورهای عربی غالبا متحد آمریکا هستند و به شکل مستقیم و غیر مستقیم درگیر جنگ و تنش در منطقه. اما در بحبوبه این وضعیت تنش‌آلود، دو اقدام قابل تامل بود؛ نخست خودداری بیشتر این کشورها از اجازه به اسرائیل برای استفاده از حریم هوایی آن‌ها در حمله به ایران و دوم نیز محکومیت سریع و گسترده این حمله.

هنوز مسیرهای دقیق عبور جنگنده‌های اسرائیلی روشن نیست؛ گرچه ستاد کل نیروهای مسلح ایران نیز دیروز اعلام کرد که این جنگنده‌ها وارد حریم هوایی عراق شده و از آنجا شلیک کرده‌اند.  دو مسیر نزدیک به عراق وجود دارد؛ نخست اردن و دیگری سوریه و دقیقا روشن نیست که جنگنده‌های اسرائیلی از کدامیک وارد آسمان عراق شده‌اند. 

اردن اعلام کرد که هیچ هواپیمایی اسرائیلی از حریم هوایی‌اش برای حمله به ایران عبور نکرده است که البته نیاز به راستی‌آزمایی دارد. اما جدا از موضع رسمی اردن نشانه دیگری وجود دارد که جنگنده‌های اسرائیلی از آسمان سوریه وارد عراق شده‌اند و آن هم این که لحظاتی قبل از حمله به ایران حملاتی در مرکز و جنوب سوریه انجام شد و سیستم‌های راداری و پدافندی هدف قرار گرفت.

در این صورت می‌توان گفت که حمله به ایران نه از آسمان متحدانِ عربِ آمریکا، بلکه از آسمان دو کشورِ "دوست" صورت گرفته است که نظام‌های سیاسی هر دو متحد ایران هستند؛ اما کنترلی بر آسمان خود ندارند. آسمان عراق که در اختیار آمریکاست و آسمان سوریه هم جولانگاه اسرائیل و تقریبا در اختیار روسیه. 

حمله اخیر اسرائیل محکی برای روابط ایران و کشورهای عربی هم بود. خودداری عربستان و متحدان عرب آمریکا که بعضا هم با اسرائیل روابط ائتلافی دارند، با در اختیار گذاشتن حریم هوایی خود و همچنین محکومیت سریع حمله می‌تواند بروندادی از دو امر باشد؛ نخست مسیر بهبودی که روابط ایرانی عربی طی می‌کند و رایزنی‌ها و تحرکات دیپلماتیک فشرده اخیر و دیگری نگرانی این کشورها نسبت به تشدید تنش و گسترش جنگ در منطقه. 

این کشورها تمایلی به گسترش جنگ در منطقه با طرفیت ایران ندارند و آن را به زیان منافع و چشم‌اندازهای کلان اقتصادی خود می‌دانند که فضای ناامنی در منطقه آسیبی جدی به آن وارد می‌کند. هدف دیگر واکنش کشورهای عربی منطقه به حمله اسرائیلی نیز می‌تواند فراهم کردن محملی برای خودداری ایران از پاسخ و ممانعت از افزایش تنش باشد. 

اما موضع اخیر همسایگان جنوبی ایران در مخالفت با عبور جنگنده‌های اسرائیلی از حریم هوایی خود را نمی‌توان دلیلی بر تداوم این وضعیت در صورت وقوع جنگ دانست. اگر تنش نظامی در آینده به جنگی تبدیل شود که آمریکا خود را ناچار به دخالت در آن ببیند، بعید است که این کشورها حتی اگر هم بخواهند بتوانند مانع مشارکت  پایگاه‌های آمریکا در جنگ شوند و محتمل هم نیست که اسرائیل اساسا گوش به مخالفت این کشورها دهد و منتظر اجازه عبور جنگنده‌هایش از حریم هوایی‌شان بماند.
 
واقعیت این است که این کشورها میان سندان روابط ائتلافی با آمریکا و الزامات توافق‌نامه‌های امنیتی و چکش جبر همسایگی با همسایه ایرانی و الزامات آن قرار گرفته‌اند. نگارنده بر این باور است که هنوز تغییری بنیادین در ادراک رسمی عربی در قبال ایران رخ نداده و علت آن هم این است که جدا از متغیرهای فرارابطه‌ای، هنوز دیوار «بی‌اعتمادی» میان دو طرف پابرجاست. 

در این راستا نیز می‌توان گفت که کشورهای عربی منطقه، یک طرف غیرمستقیم دو جنگ کنونی در غزه و لبنان و در کل درگیری ایران و اسرائیل بوده و با بیم و امید نظاره‌گر آینده تنش‌های کنونی هستند و این که چه طرفی در نهایت در منطقه موقعیت برتری پیدا خواهد کرد.

همچنین بر خلاف ملت‌های عرب که از منظر تاریخی عرب-اسرائیلی به جنگ کنونی می‌نگرند، غالب نظام‌های رسمی عربی و بازیگران موثر آن، خاورمیانهِ بدون حماس و حزب‌الله را فارغ از هویت مذهبی جداگانه هر دو، در قاب منطقهِ بدون اسلام سیاسی بیشتر می‌پسندند و در آن سو هم تمایلی ندارند که جایگاه آمریکا و بعضا حتی اسرائیل در منطقه در مقابل ایران و متحدانش تضعیف شود.

در پایان ذکر این نکته هم بد نیست که یکی از معضلات دیرپای سیاست خارجی ایران قرار گرفتن در سیکل مواجهه کلیشه‌ای و موسمی با مسائل بدون طراحی بلندمدت و آینده‌نگری ژرف است. محصول چنین نگاهی لزوما پیش‌بینی روزهای سرنوشت‌ساز کنونی در مسیر خصومت با آمریکا و اسرائیل می‌بود و همین خود می‌طلبید که از گذشته بستر منطقه‌ای برای این روزها مهیا شود و از حداقل تنش‌ها هم پرهیز و در صورت رخداد سریعا مهار می‌شد.

* پژوهشگر روابط بین‌الملل


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
استفاده از موبایل برای نمایندگان در صحن مجلس ممنوع شد
مسئله آب در ایران و گسست قدرت
مجلس با دوفوریت لایحه مقابله با انتشار محتوای خلاف واقع در فضای مجازی موافقت کرد
ماکرون: فلسطین باید اسرائیل را به رسمیت بشناسد!
موج محکومیت علمای اهل سنت در پی حادثه تروریستی دیروز زاهدان
پایان بازی دوستانه منچستریونایتد 2 - وستهم 1 + خلاصه بازی
ایران‌نما | معرفی جاذبه‌های گردشگری شهرهای ایران(58) «برزُک»
روایت پزشکیان از حمله اسرائیل به شورای عالی امنیت ملی +فیلم
ولایتی: دشمنان با طرح دالان زنگه‌زور در پی تهدید تمامیت ارضی هستند
اینترنت و تماس ارزان اربعینی فقط با ثبت‌نام در سماح!
نوراینفو | سالروز عملیات افتخارآفرین مرصاد
پرداخت مرحله سوم کالابرگ الکترونیکی از فردا آغاز می‌شود +جدول زمان واریز برای دهک‌ها
وزیر علوم: مدت دوره‌ی کارشناسی سه ساله می‌شود
رئیس مجلس: تروریسم در زاهدان انتقام دشمن از مقاومت مردم ایران بود
وضعیت آب و هوا امروز یکشنبه 5 مرداد 1404+ وضعیت استان‌ها
کسب 3 طلا و یک نقره توسط تیم ایران در المپیاد جهانی زیست‌شناسی
انتقاد درویش از زنوزی؛ اگر حق با شماست، چرا دنبال مصالحه‌اید؟
سرژ اوریه در آستانه پیوستن به پرسپولیس+ عکس
تکذیب شایعات پرآبی سدهای تهران:/وضعیت منابع آبی بحرانی است
رژیم صهیونیستی تهدید کرد؛ کشتی «حنظله» را توقیف می کنیم
کریستیانو رونالدو همچنان در رتبه اول پردرآمدترین فوتبالیست‌ های جهان
احداث سازه مجاور برج آزادی بدون تایید میراث فرهنگی!
تخت‌روانچی: غنی‌سازی باید جزء جدایی‌ناپذیر هر توافقی باشد/مذاکره باید برد-برد باشد
ورود 117 کامیون کمک بشردوستانه به نوار غزه
ایران در عملیات «بشارت فتح» به پایگاه العدید چه چیزی را هدف قرار داد؟+فیلم
سردار ابن‌رضا جانشین وزیر دفاع شد
نورنما | کودکان چه نقشی در جنگ دارند؟
یک کفش کتانی، راز سرقت میلیاردی در تهران را فاش کرد
اربعین زنان؛ کنشگری خیر دینی زنان ایرانی عراقی در آیین پیاده‌روی اربعین
امیدی تازه در درمان تومورهای مقاوم
دستور وزیر کشور برای پیگیری حادثه زاهدان/عارف و اژه‌ای پیام دادند، مولوی عبدالحمید بیانیه
عکس های منتخب ایران، شنبه 4 مرداد 1404
چرخش خطرناک قدرت؛ از دوحزبی‌گری تا فاشیسم
دوربین‌ شهروندان راست می‌گوید یا آمار و تحلیل دولت؟
زلزله 4.7 ریشتری در عسلویه/ تاسیسات نفت و گاز آسیبی ندیدند
قدرت‌نمایی هواوی با رونمایی از سیستم پیشرفته‌تر از انویدیا
چگونه با پویش «کلیک امن» پلیس فتا گرفتار کلاهبرداران اینترنتی نشویم؟
جزئیات زمانبندی جدید دانشگاه آزاد برای جاماندگان امتحانات نیمسال دوم
مسیر اربعین برای مشمولان فاقد معافیت در اربعین 1404 بسته است!
ماکرون در مورد ایران با سران آلمان و انگلیس رایزنی کرد
600 جایگاه CNG در جنگ 12 روزه گاز رایگان عرضه کردند
نصب سیستم اعلان عمومی آژیر هشدار در تهران آغاز شد
«ابرقویی‌نژاد» به پرسپولیس پیوست
ایرانخودرو نصف مشتریانش را از دست داد!
توضیحات سخنگوی سپاه درباره نقش شهدای اقتدار در توسعه قدرت‌ دفاعی ایران
نوراینفو | دانستنی‌هایی در مورد سفر اربعین
قیمت طلا و سکه امروز شنبه 4 مرداد 1404
کاهش 100 میلیون متر مکعبی ذخایر سد کرج نسبت به پارسال +فیلم
عملیات تروریستی در زاهدان؛ حلقه تکمیلی جنگ ترکیبی علیه ایران
برانکو: از ایران پیشنهاد دارم!
X
آگهی تبلیغاتی