سوار بر ترن دلهره

نورنیوز – گروه اجتماعی: شهربازی به عنوان فضایی شاد و مفرح که قرار است خانواده‌ها اوقات خوشی را در آن بگذرانند، گاهی ممکن است به کابوسی همیشگی برای برخی تبدیل شود. بروز حوادث مختلف در این فضاها همان چیزی است که کام شهروندان را تلخ می‌کند و خاطره‌ای ناگوار در ذهن شان باقی می‌گذارد. این گونه حوادث در شهربازی‌های کشور هراز گاهی رخ می‌دهند و برخی از آنها منجر به بروز آسیب‌های جدی و حتی مرگ می‌شوند.

جدیدترین حادثه از این دست 27 تیرماه سال جاری در تهران رخ داده است. در این حادثه 15 نفر در دستگاه تفریحی در شهربازی دریاچه شهدای خلیج فارس گرفتار شدند که دلیل آن قفل شدن ترمز دستگاه عنوان شد.

خوشبختانه این حادثه تلفاتی در پی نداشت و حضور به موقع امدادگران و عملیات 4 ساعته آنها توانست نجات‌بخش افراد گرفتار در دستگاه باشد. به گفته جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی شهرداری تهران مأموران آتش نشانی در یک عملیات منسجم با استفاده از نردبان هیدرولیکی ۱۵ نفر را نجات دادند و از بروز حادثه‌های احتمالی دیگر جلوگیری کردند.

ملکی در این باره می‌گوید:«لوازم شهربازی باید استاندارد و تأیید شده باشند و مدام چک شوند که دستگاه‌ها در آمادگی کامل هستند. همچنین سرویس کاران باید به صورت آنلاین حضور داشته باشند و توانایی رفع مشکل داشته باشند. بسیاری از شهربازی ها توسط پیمانکار اداره می‌شود و برای هزینه کم‌تر بازنگری و تعویض قطعات را پشت گوش می‌اندازند که باید این مسائل مدنظر باشد تا اتفاقی برای شهروندان رخ ندهد.» (مهر، 28 تیر 1403)

درست یک سال پیش در همین روزها بود که حادثه ناراحت کننده‌ای در شهربازی ناژوان اصفهان اتفاق افتاد. در این حادثه که تیرماه 1402 رخ داد، بروز نقص فنی در تاب زنجیری شهربازی پارک ناژوان و سقوط تاب زنجیری، سبب مصدومیت 9 ‌نوجوان شامل 6 دختر 11 تا 18 سال و 3 پسر 12 تا 15 سال شد که همگی از ناحیه کمر دچار آسیب شدند. به گفته مهدی قائلی، مدیر طرح ساماندهی ناژوان، بهره‌بردار بخش خصوصی این شهربازی را اداره می‌کند و حادثه رخ داده نیز بر اثر پارگی سیم‌بکسل جک اتفاق افتاد. (تسنیم، 18 تیر 1402)

قربانیان حوادث شهربازی البته همیشه آنقدر خوش شانس نبودند که جان سالم به در ببرند. در تیرماه 1401 در   شهربازی پارک شهید مدرس شهر گز اصفهان، پسری نوجوان از دستگاه سالتو پرتاب شد و جان سپرد. این شهربازی نیز به بخش خصوصی اجاره داده شده بود و علت حادثه، عدم ایمنی کافی دستگاه عنوان شد. این در حالی است که گروه های مردمی‌ شهر گز بارها نسبت به  فرسوده و قدیمی بودن دستگاه‌های شهربازی هشدار داد بودند. (رکنا، 17 تیر 1401)

 در رابطه با حوادث منجر به مرگ در شهربازی می‌توان به مرگ تلخ مادر ۳۵ ساله اشاره کرد که در 13 فروردین 1395 در شهربازی شهید گنجی شهرستان برازجان استان بوشهر رخ داد. در این حادثه مادر به همراه کودک 4 ساله‌اش سوار بر چرخ و فلک شده بودند اما درست لحظاتی پس از بالا رفتن، کابین چرخ و فلک ناگهان از بدنه آن جدا شد و به پایین سقوط کرد که متأسفانه منجر به مرگ مادر جوان شد. گفته شد که این حادثه نیز به علت نقص فنی در تجهیزات شهربازی رخ داده است. (مهر، 13 فروردین 1395)

18 سالگی استانداردسازی شهربازی‌های ایران

این‌ها تنها نمونه‌هایی از حوادثی بود که در شهربازی‌های کشور رخ داده و حادثه‌هایی از این دست در دیگر مناطق کشور نیز اتفاق افتاده است و متأسفانه اگر فکری به حال تجهیزات شهربازی نشود باز هم شاهد چنین حوادثی خواهیم بود. حالا سوال این است که چه استاندارهایی برای تجهیزات و دستگاه های شهربازی وجود دارد و ایمنی آنها چگونه سنجیده می‌شود.

سال ۱۳۸۵ بود که سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور مسئول استاندارسازی شهربازی‌ها شد و استانداردسازی تجهیزات شهر بازی در ایران به تصویب رسید. دو سال بعد از آن یعنی از ابتدای سال 1387 اجرای مصوبه اجباری شد. بر این اساس هزینه استانداردسازی بر عهده سرمایه‌گذار گذاشته شد و بازرسی آن عموما از سوی شرکت‌های بازرسی استاندارد صورت گرفت.   

بر اساس استاندارد ملی ایران تجهیزات شهربازی باید حداقل دارای جعبه کمک‌های اولیه، سیستم اطفاء حریق، داشتن حصار اطراف دستگاه برای هر تجهیز به حداقل ارتفاع یک متر و فاقد میله‌های افقی، داشتن تابلو محدودیت‌های بهره برداری برای هر دستگاه، نصب گواهینامه استاندارد بروی هر دستگاه در دید عموم، داشتن دوربین‌های مدار بسته برای هر دستگاه، نصب تجهیزات به سیستم اتصال زمین (مخصوص دستگاه‌های برقی)، تایید آتش نشانی برای تجهیزات شهربازی سرپوشیده، عبور تمامی سیم‌ها و کابل‌های دستگاه ازدرون لوله‌های محافظ هادی برق، بازرسی روزانه، هفتگی و ماهانه توسط اپراتور و ناظر فنی دستگاه و تکمیل چک لیست‌های مربوطه و ثبت حوادث مربوطه باشد.

با وجود اجبار در استانداردسازی شهربازی‌ها، برخی از بهره برداران زیر بار استانداردسازی نرفتند و به نوعی به دور زدن قوانین پرداختند. سال گذشته تنها در شهر تهران 28 شهربازی غیراستاندارد تعطیل شد و در سایر شهرها نیز شهربازی‌های غیراستاندارد زیر ذره بین بازرسان قرار گرفتند و به برخی تذکرهایی داده شد و برخی نیز تا رفع عیوب و استانداردسازی پلمپ شدند.

با این که آمار مشخصی درباره تعداد شهربازی‌های غیر استاندارد وجود ندارد اما بر اساس اعلام سامانه نظارت بر استاندارد تجهیزات تفریحی، هم اکنون 32 هزار و 624 وسیله تفریحی در 7 هزار و 43 مجموعه تفریحی غیر از تجهیزات زمین بازی در کل کشور وجود دارد که پروسه استانداردسازی را طی می‌کنند.  براساس مصوبه شورای عالی استاندارد، استاندارد سازی تجهیزات شهربازی باید با نظارت ادارات کل استاندارد استانی و بازرسی شرکت‌های بازرسی تأیید شده از سوی مرکز ملی تایید صلاحیت ایران باشد. بر این اساس دستگاه‌ها بعد از اینکه موفق به دریافت تاییدیه استاندارد و بازرسی شدند، می‌توانند مورد بهره برداری قرار گیرند.

اما با وجود اجباری بودن پروسه استانداردسازی و بازرسی‌های دقیق، همچنان حوادث شهربازی رخ می‌دهند و سبب بروز مصدومیت و گاهی مرگ شهروندان می‌شوند. مهدی انگورج ، مدیرکل دفتر نظارت بر اجرای استاندارد صنایع فلزی در توجیه این حوادث می‌گوید:«در بررسی کارشناسی دقیق درباره حوادثی که طی سال‌های اخیر رخ داده، مقصران حادثه یا بهره برداران از تجهیزات بدون تاییدیه شناسایی بوده و به محاکم قضایی معرفی شده‌اند. البته حوادث مرتبط با تجهیزات تفریحی می‌تواند ناشی از عوامل متعددی مثل خطاهای انسانی، عدم آموزش کافی، عدم رعایت الزامات ایمنی و یا استفاده از تجهیزات بدون تاییدیه استاندارد در هنگام بهره‌برداری هم باشد چرا که استانداردهای ملی ایران براساس استانداردهای بین المللی روز دنیا تدوین شده و در هر مرحله از تغییرات مرجع آنها، استانداردهای ما نیز به روز رسانی می‌شود.» (روزنامه ایران، 25 مرداد 1402)

حوادث شهربازی در دنیا به ندرت مرگبار است

حوادث شهربازی البته در همه جای دنیا رخ می‌دهد و تنها مختص کشور ما نیست اما شدت و ضعف این حوادث نسبت مستقیمی با استاندارسازی تجهیزات شهربازی دارد.

 بر اساس گزارشی که در 21 ژوئن 2024 در نشریه اینترنتی Far and Wide منتشر شده، سالانه حدود  30 هزار آسیب ناشی از شهربازی در جهان گزارش می‌شود. با این حال  حوادث منجر به مرگ در میان آنها بسیار نادر است و تنها تعداد انگشت شماری از سوانح مرگبار در دهه گذشته رخ داده است. بر اساس این گزارش، احتمال آسیب‌دیدگی در یک دور سواری در یک شهربازی ایالات متحده یک در 16 میلیون است در حالی که احتمال اصابت صاعقه یک در 700 هزار است.

در این گزارش به تعدادی از حوادث مرگبار شهربازی‌ها در سراسر دنیا اشاره شده که جدیدترین آن مربوط به شهربازی گرونا لوند در سوئد است که در واقع قدیمی‌ترین شهربازی این کشور محسوب می‌شود. در این حادثه که در 25 ژوئن 2023 رخ داد، یکی از قطارهای ترن هوایی جت لاین در حالی که 14 سرنشین داشت، از ریل خارج شد و برخی از مسافران از آن به بیرون پرت شدند. در این حادثه یک نفر جان باخت و چند نفر دیگر مجروح و به بیمارستان منتقل شدند. فعالیت این ترن هوایی از همان زمان متوقف شده تا تحقیقات لازم انجام شود.

باآنکه اعلام می‌شود حوادث شهربازی در سراسر دنیا به ندرت منجر به مرگ می‌شود و در ایران نیز تعداد حوادث مرگبار کمتر از حوادث منجر به مصدومیت است، اما این مسأله چیزی از بار ماجرا کم نمی‌کند. اولا بروز مصدومیت می‌تواند ابعاد مختلفی در زندگی فرد و خانواده او داشته باشد و بسته به شدت آسیب، تبعات متفاوتی ایجاد کند. در ثانی بار روانی مسأله را نیز نباید دست کم بگیریم چرا که وقتی در فضایی که اساسا برای تفریح و گذراندن اوقات خوش راه اندازی شده، شاهد حوادث اینچنینی باشیم دیگر نمی‌توان در چنین اماکنی به اندازه کافی احساس امنیت کرد و اوقات خوبی را گذراند. در نتیجه بدیهی است که مسئولان مربوط باید با شدت بیشتری روی استاندارسازی و نظارت بر تجهیزات شهربازی‌ها فعالیت داشته باشند تا شاهد حوادث دردناک در آنها نباشیم.