نورنیوز - گروه فرهنگی: تماشای سریال این روزها به سرگرمی بسیاری از مردم تبدیل شده است. خیلی‌ها دوست دارند بعداز فراغت از مشغله‌های روزانه، ساعتی را به تماشای سریال مورد علاقه خود بگذرانند. می‌شود گفت تنوع این سریالها هم به اندازه‌ای است که مخاطبان با سلیقه‌های مختلف را راضی نگه دارد. جدا از موضوع و داستان، معمولا در سریالها مشاغل مختلفی نمایش داده می‌شوند که یا خط اصلی داستان هستند و یا در حاشیه داستان اصلی باید به آنها پرداخته شود. از آنجا که سریالها عمدتا دارای مضامین اجتماعی هستند، این مشاغل عموما در حوزه‌های پزشکی، حقوقی و انتظامی هستند و می‌توان گفت این‌ها نقش پر رنگ‌تری در سریال‌های ایرانی بر عهده دارند. اما تصاویری که از شاغلان در این حرفه ها نمایش داده می‌شود تا چه حد با واقعیت منطبق است؟ در واقع تصویری درست و مطابق با واقعیت از شغل مورد نظر به مردم نشان می‌شود یا صرفا تصورات نویسنده و کارگردان از آن حرفه، پیش چشم مخاطب قرار می‌گیرد؟
در تیتراژ پایانی بسیاری از سریالها عنوان مشاوره انتظامی دیده می‌شود که به جهت حساسیت موضوع شاید بیشتر از سایر موضوعات درباره آن نیاز به دریافت مشاوره باشد. با وجود این برخی اوقات دیده می‌شود که تصویری غیرواقعی از شاغلان در این حوزه حساس به مخاطب ارائه می‌شود که ممکن است ذهن او را به بیراهه بکشاند و تصوری نادرست نسبت به فعالیت و وظایف نیروی انتظامی در خاطرش خلق کند. این مسأله گاهی سبب اعتراض مسئولان نیروی انتظامی هم می‌شود. در این رابطه می‌توان به اظهارات سردار سعید منتظرالمهدی، سخنگوی فراجا درباره یکی از سریال‌های صدا و سیما اشاره کرد که به گفته او فریم‌های پلیسی این سریال بدون نظارت و تایید کارشناسان انتظامی تصویربرداری شده و تهیه کننده و نویسنده بر اساس تخیلات خود در حوزه مأموریتی پلیس سریال را تولید کرده اند. طبق گفته سردار منتظرالمهدی برخی از سکانس‌های پلیسی این سریال با بدیهی‌ترین اصول ساخت سریال‌های پلیسی و امنیتی فاصله‌ی معناداری دارد و با اشکالاتی در فرم و محتوا روبه‌روست. البته این مقام مسئول عنوان کرده که سریال در سال 1398 ساخته شده و اگر در زمان حاضر بود هرگز اجازه تولید آن داده نمی‌شد. (اعتماد آنلاین، 16 فروردین 1403)
بارها در سریالها دیده‌ایم که یک مأمور پلیس هم در صحنه جنایت حاضر می‌شود و هم در صحنه وقوع سرقت و هم دیگر جرائم. درحالی که طبق گفته شاغلان نیروی انتظامی، کار پلیس به صورت تخصصی است و مأموری که در زمینه کشف قتل فعالیت دارد، در حوزه مواد مخدر یا سرقت به صورت همزمان کار نمیکند. البته معمولا چون بازیگر نقش مأمور پلیس باید در کل سریال حضور پررنگ داشته باشد، احتمالا این اشتباه رخ می‌دهد که می‌تواند ذهن مخاطب را به بیراهه بکشاند.
نکته دیگر امکاناتی است که پلیس از آن استفاده می‌کند که گاهی وقت‌ها در سریالها اغراق آمیز نشان داده می‌شوند. یکی از شاغلان در نیروی انتظامی به نورنیوز می‌گوید :«در بحث سخت‌افزاری پلیس ما و پلیس خیلی از کشورها آنقدر مدرن نیست در حالی که در بعضی سریالها پلیس را دارای امکانات فوق پیشرفته‌ای نشان می‌دهند که عملا اینطور نیست. همین مسأله سبب می‌شود که مردم در مواجهه با پلیس انتظار داشته باشند از همان امکاناتی که در سریالها می‌بینند برای حل مشکل شان اقدام کند. در بعضی سریالها هم برعکس پلیس را همیشه یک قدم عقب تر از مجرمان و قهرمانان غیرپلیس داستان نشان می‌دهند و این هم جایگاه پلیس را خدشه‌دار می‌کند و این تصور را به وجود می‌آورد که مأموران پلیس آنقدرها هم دارای ذکاوت و توانایی نیستند و این اعتماد مردم را به پلیس کم می‌کند.»
پزشکان سریالی
پزشکی از دیگر حوزه‌هایی است که در ساخت سریال سازی نقش عمده ای دارد. کمتر سریالی است که در آن از یک صحنه بیمارستان یا مکالمه با پزشک استفاده نشده باشد. معمولا آنچنان به دیدن این صحنه‌ها در قاب تلویزیون عادت کرده‌ایم که چندان به واقعی یا غیرواقعی بودن آن فکر نمی‌کنیم. غافل از این که حتی حک شدن این تصاویر در ذهنمان می‌تواند در مواجهه با اتفاقات واقعی ایجاد مشکل کند.
دکتر علیرضا احمدی، متخصص داخلی در این باره به نورنیوز می‌گوید:«بارها در فیلم‌ها و سریالها مشاهده کرده‌ایم که وقتی تصادفی اتفاق می‌افتد، مردم قبل از این که نیروهای امدادی سر برسند مصدوم را از بیرون می‌کشند و او را با خودروی معمولی سریع به بیمارستان می‌رسانند. این کار که متأسفانه آن را در بعضی سریالها آموزش می‌دهند بسیار خطرناک است چرا که حتی یک تکان اشتباه ممکن است باعث قطع نخاع مصدوم شود. به همین دلیل حتما باید منتظر شد تا آمبولانس سر صحنه تصادف حاضر شود. زمان رسیدن آمبولانس هم مثل چیزی که در سریالها نشان داده می شود این طور نیست که آمبولانس بلافاصله بعد از رسیدن، مصدوم را سوار کند و ببرد بلکه پرستار آمبولانس و نیروی امدادی اول اقدامات درمانی را انجام می‌دهد و سپس مصدوم یا بیمار را به مرکز درمانی می رساند. همین تصاویر غلط سبب می شود مردم انتظار داشته باشند آمبولانس به محض رسیدن، مصدوم را با خود ببرد.»
این پزشک ادامه می‌دهد:«حتما همه ما در فیلم‌ها و سریالها دیده‌ایم که همراهان بیمار پشت در اتاق عمل به انتظار ایستاده‌اند و جراح بیرون می‌آید و اطلاعات درباره عمل را به همراهان می‌دهد. این هم تصویری غلط است که متأسفانه همیشه تکرار می شود. اولا اتاق عمل در بیمارستان‌ها در واقع مجموعه‌ای از اتاق‌های مختلف است و صرفا یک اتاق عمل وجود ندارد که تنها یک بیمار و یک تیم جراحی در آن حضور داشته باشد. در ثانی در واقعیت هرگز هیچ جراحی با دستکش و لباس اتاق عمل از دری که همراهان در آنجا حضور دارند خارج نمی‌شود و اصولا دری که جراح از آن خارج می‌شود، با در ورود و خروج بیمار یکی نیست. این تصویر حتی برای همراهان بیمار انتظار ایجاد می‌کند که جراح باید بلافاصله بعد از عمل بیرون بیاید و به آنها اطلاعات بدهد. گاهی همراهان بیمار فکر می‌کنند باید حضور داشته باشند تا در صورت لزوم به بیمار خون بدهند چون این را هم در سریالها دیده‌اند در صورتی که اگر برای بیمارشان نیاز به خون هم باشد، از منبع دیگری تأمین می‌شود و هرگز کسی همان لحظه از همراهان بیمار طلب خون نمیکند. یک مورد مهم هم این است که در فیلم‌ها و سریالها همیشه از شوک الکتریکی برای احیای بیمار استفاده می‌شود در حالی که در واقعیت اینطور نیست و مواردی وجود داشته که خانواده بیمار شکایت کرده‌اند که چرا به بیمار شوک الکتریکی داده نشده و خیال کرده بودند که کادر درمان کم کاری کرده است.»
وکیل که مدافع نقش نیست
مسائل حقوقی هم معمولا یک پای ثابت بسیاری از سریالها محسوب می شوند بویژه اگر سریال دارای موضوع جنایی باشد. اینجاست که معمولا پای یک یا چند وکیل به سریال باز می‌شود که باید مخاطب را با خود همراه کنند. در این مورد هم گاهی ارائه تصاویر غیرواقعی، صدای وکلای واقعی را در می آورد و سبب واکنش آنها به ترسیم تصویر نادرست از حرفه شان می شود.
در این رابطه می‌توان به سریالی که اخیرا از شبکه خانگی پخش شده اشاره کرد که انتقادات زیادی را در حوزه حقوقی در پی داشته است. بخشی از نقدها مربوط به و صحنه ورود وکیل مدافع به دادگاه برای نخستین بار است تأخیر وکیل برای ورود به دادگاه، با تحکم و از موضع بالا صحبت کردن او نسبت به قاضی و حتی قطع کردن سخنان نماینده دادستان با ایستادن در مقابل میز قاضی و در واقع توقف روند جلسه رسیدگی به پرونده، موضوعاتی نیست که در عالم واقع دادگاه‌ها اتفاق بیفتد. همچنین حضور وکیل در دادگاه متهم مفاسد اقتصادی و استفاده از صفات بد در مورد موکل خود، در حالی که مدارک تبرئه او را به دادگاه ارائه می‌کند، از جمله سکانس‌هایی است که وکلا معتقدند این رفتار یک تخلف انتظامی برای وکیل دادگستری محسوب می‌شود. (وکلاپرس، 30 بهمن 1402)
همچین انتقاداتی نظیر این که کدام مجتمع قضایی دارای پارکینگ اختصاصی برای وکلا است مطرح شده و یا این که اساسا وکیل تنها با ارائه کارت شناسایی نیست که حق ورود به زندان و دیدار با موکل خود را دارد.
البته مشابه این اشتباهات قبلا هم با وجود استفاده از نظر کارشناسی مشاوران اتفاق افتاده و محصول آن خلق فضایی شده که از واقعیت دور است اما قابلیت این را دارد که مخاطب را سرگرم کند. درست است که بخش زیادی از صنعت سریال سازی به لحاظ ایجاد سرگرمی برای مخاطب دارای اهمیت است اما باید در کنار آن به این نکته هم توجه داشت که گاهی ایجاد این تصاویر غیرواقعی ممکن است مشکلاتی را در زندگی واقعی افراد ایجاد کند و از این منظر چالش آفرین باشد. از آن گذشته برای کسانی که سال‌ها در حرفه خود به فعالیت پرداخته‌اند چندان خوشایند نیست که با تصویری غیرواقعی از شغلشان مواجه شوند، کما این که کارگردانان و تهیه‌کنندگان این سریالها هم قطعا دوست ندارند کسی واقعیت حرفه‌شان را جور دیگری به مردم نشان دهد.
نورنیوز