نورنیوز – گروه اقتصاد: سومین ماه از زمستان سرانجام با سرمای بی سابقه و بارش های خوب همراه شد تا دو تأثیر به ظاهر متناقض داشته باشد. از یکسو مصرف گاز را به قول وزیر نفت "به چهار برابر نُرم" رساند و نگرانی هایی را در تأمین گاز برخی مناطق ایجاد کرد؛ از سوی دیگر نگرانی های شدید درباره کاهش ذخایر آبی را تاحدودی کم کرد و به نوعی کمبود ماه های دیگر از ابتدای سال آبی را پوشش داد. با این حال برخلاف تصور برخی که بارش برف و باران در بسیاری از شهرهای کشور را باعث پر شدن سدهای کشور و پایانی بر بحران کم آبی می دانند هنوز میزان پرشدگی سدهای کشور به نصف هم نرسیده است. ضمن اینکه خروجی آب از سدها نیز نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است. به نظر می رسد بارش های اسفندماه، فقط بخشی از کمبود بارش در پاییز را جبران کرد اما با نقطه ایده آل در زمینه ذخیره آب برای سال آینده فاصله زیادی داریم.
دخل و خرج بارش ها در سال آبی جدید
پس از بارش برف و باران در روزهای گذشته در برخی از استانها، امید‌هایی نسبت به جبران وضعیت کم بارشی در کشور به وجود آمد، اما بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد که با وجود بارش‌های نسبتا مناسب اواخر بهمن و هفته اول اسفند در نقاط مختلف کشور، همچنان ورودی آب به سدها، ۱۴ درصد پایین‌تر از مدت مشابه سال قبل است؛ آن هم در حالی که سال گذشته، سالی خشک و کم‌بارش محسوب می‌شد.
بر اساس اعلام دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور میزان پرشدگی سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۲) تا هفتم اسفند ماه به ۴۵ درصد رسید، در حالی که خروج آب از سدها نسبت به سال گذشته افزایش ۲۰ درصدی داشته است.
بر این اساس میزان پرشدگی سدهای کشور که هفته گذشته ۴۲ درصد بود در هفته جاری و از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم اسفند ماه به ۴۵ درصد افزایش یافته است. بارش‌های کشور گرچه هنوز نسبت به سال گذشته کاهش ۲۲ درصدی دارد، اما بارندگی‌های اخیر اندکی بر روی حجم آب سدها اثر مثبت گذاشته است. با وجود این، حجم آب سدهای مهم کشور از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم اسفند ماه نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۴ درصد کاهش را نشان می‌دهند.
حجم آب موجود در سدهای کشور تا هفتم اسفند ماه به ۲۲ میلیارد و ۴۹۰ میلیون مترمکعب رسیده است. این در حالی است که میزان ذخایر آبی سدها در روز هفتم اسفندماه ۱۴۰۱ بالغ بر ۲۳ میلیارد و ۳۳۰ میلیون مترمکعب بود. مقایسه این رقم با حجم فعلی ذخایر آبی سدها، نشان‌دهنده کاهش ۴ درصدی در این بخش است. میزان آب ورودی به سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم اسفند ماه در حالی به رقم ۱۰ میلیارد و ۷۰ میلیون مترمکعب رسید که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۱۲ میلیارد و ۴۹ میلیون مترمکعب بوده که ۱۴ درصد کاهش‌یافته است.
با وجود افزایش محسوس ورودی آب سدها در مقایسه با سال قبل اما میزان خروجی آب سدها نیز افزایش پیدا کرده است. از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم اسفند ماه به منظور تأمین آب شرب، کشاورزی، صنعت و مباحث زیست محیطی ۹ میلیارد و ۸۷ میلیون مترمکعب آب از سدها خارج شده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که ۸ میلیارد و ۲۰ میلیون مترمکعب آب از سدها خارج شده رشد ۲۰ درصدی را نشان می‌دهد.
اواخر بهمن ماه بود که سخنگوی صنعت آب کشور حجم پرشدگی مخازن سدها را ۴۳ درصد عنوان کرد و گفت این مقدار همچنان ۷ درصد نسبت به سال گذشته کمتر است. حالا با گذشت یک هفته 2 درصد به میزان پرشدگی مخازن سدها اضافه شده است ولی با وجود این، هنوز میزان پرشدگی سدها به نصف نرسیده است و به نظر می رسد اگر در روزهای آینده بازهم شاهد بارش برف و باران و تداوم هوای سرد باشیم، وضعیت آب در چهارمین سال خشکسالی پیاپی همچنان در شرایط بحرانی است و باید از همین امروز به فکر تابستان سال آینده بود. جدیدترین وضعیت سدهای مهم (شرب و کشاورزی) نشان می دهند ۱۷ سد مهم کشور با کاهش ۲۵ تا ۹۲ درصدی ذخایر نسبت به زمان مشابه سال قبل که سالی خشک و کم‌بارش بود، مواجه‌اند.
برای تابستان داغ آماده باشیم
جدیدترین نقشه‌های پیش‌بینی فصلی بارش و دمای هوای کشور خبر از تابستانی داغ در نیمه اول تیرماه می دهند. پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور با توجه به جدیدترین نقشه‌های پیش‌بینی فصلی بارش و دمای هوای کشور بر مبنای نقشه‌های احتمالاتی اعلام کرد از نیمه خرداد تا نیمه تیرماه سال آینده میانگین دمای هوا در شمال غرب، استان‌های واقع در کوه‌های زاگرس و دامنه شرقی آن و دامنه جنوبی البرز غربی و بخش محدودی از شرق کشور یک تا ۲ درجه بیش از نرمال، در بخش محدودی از زاگرس شمالی بیش از ۲ درجه و در سایر مناطق، نیم تا یک درجه بیشتر از نرمال خواهد بود.
تحقیقات نشان می دهند هر یک درجه افزایش دما، 3 درصد مصرف آب آشامیدنی را افزایش می دهد. از سوی دیگر به گفته مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، متوسط بارندگی در دنیا حدود 800 تا 850 میلی متر است و در قاره آسیا 600 تا 650 میلی متر در سال، ولی در کشور ما این عدد حدود 200 تا 250 میلی متر است. هاشم امینی با اشاره به اینکه در ایران، اکنون در حوزه شهری حدود 9/99 درصد جمعیت شهری و در روستاها 87 درصد جمعیت تحت پوشش آب شرب قرار دارند گفت: «از سوی دیگر 16 درصد، هدر رفت آب داریم . در حال حاضر تقریباً 275 شهر ما دارای تنش آبی است که خوشبختانه تمام این شهر‌ها را ما رصد و پایش کردیم و به صورت هفتگی جلساتی را برگزار می‌کنیم که پروژه‌هایی که برای رفع تنش و پایداری شبکه برای این شهر‌ها تعریف کردیم در موقع خودش به بهره برداری برسد و در مدار توزیع قرار بگیرد.»
مدیریت مصرف، راهکار غلبه بر بحران
با توجه به شرایط دمایی در تابستان سال آینده و همچنین کاهش میزان ذخیره آب در سدهای کشور و قرار گرفتن بیش از ۸۰ درصد وسعت ایران در مناطق نیمه خشک، خشک و فراخشک و مصرف آب‌های سطحی و زیر زمینی به میزانی غیرقابل باور، به نظر می رسد تابستان سال آینده با چالش های زیادی در زمینه تامین آب و انرژی در مقایسه با تابستان امسال خواهیم داشت. این موضوع را صادق ضیائیان، رئیس مرکز پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات جوی سازمان هواشناسی تایید می کند و می گوید:«بخش عمده‌ای از منابع آب ما در اثر بارش‌های برف تامین می‌شود، درواقع باید بارش برف مناسبی در زمستان وجود داشته و ذخیره شود، سپس این برف به تدریج آب شده و در بهار و تا پایان تابستان، بتواند در رودخانه‌ها جاری باشد و کسری‌های آب را پر کند. متاسفانه امسال بارش‌های برفی قابل توجهی نداشتیم. بنابراین، حتی اگر بارش‌های گسترده بهاره هم داشته باشیم، بسیاری از نقاط کشور ما از جمله نیمه شمالی زاگرس و مرکزی همچنان دچار مشکلات ناشی از کم آبی خواهند بود. تابستان بسیار گرمی را در پیش داریم.»
همچنین طبق داده‌های مرکز آمار ایران 82 میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. این رقم باتوجه به میزان ضایعات زنجیره تامین در بخش کشاورزی، از هدررفت 23 میلیارد مترمکعب آب در این بخش حکایت دارد.
آمار و ارقام مذکور نگرانی‌هایی را در حوزه تامین ذخایر آبی کشور در فصل تابستان ایجاد می‌کند. به خصوص با توجه به این که بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به زمان اندکی که تا پایان سال بارشی باقی مانده، بعید است، کم آبی کشور جبران شود. به همین دلیل نیز، یک نگرانی در ذهن بسیاری از افراد ایجاد شده این است که آیا در شهرهای بزرگی مثل تهران با جیره بندی آب رو به رو خواهیم شد؟ مشترکان استان تهران سالیانه ۱.۵ میلیارد مترمکعب و مشترکان پایتخت سالیانه ۱.۲ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌کنند. طولانی شدن دوره خشکسالی از دو به چهار سال و رشد ۳۳ درصدی مشترکان آب استان تهران، به خشکسالی ابعاد گسترده تری می بخشد. با وجود آب کمتر، شمار مصرف‌کنندگان آب بیشتر شده است. هر شهروند تهرانی در شبانه‌روز ۲۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند، این در حالی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته که از میانگین بارندگی بالاتری در مقایسه با ایران برخوردارند، سرانه مصرف هر شهروند ۱۷۰ لیتر در شبانه‌روز است. 23 درصد از مجموع آب شرب مصرفی کشور در استان تهران توزیع می‌شود. طبق گفته مسئولان، برنامه‌ای برای جیره‌بندی آب در تهران وجود ندارد، اما لازم است مشترکان ۲۰ درصد صرفه‌جویی در مصرف داشته باشند. بارش های اخیر حتی اگر ادامه داشته باشد هم نمی تواند روند خشکسالی را که اکنون وارد سال چهارم شده است جبران کند. دراین میان، آنچه می تواند راهکاری مؤثر در غلبه بر خشکسالی باشد مدیریت مصرف آب در تابستانی است که گرمای آن بیشتر از حد طبیعی خواهد بود.
نورنیوز