شبی خاطره‌انگیز که تئاتری‌ها در «وحدت» رقم زدند

نورنیوز – گروه فرهنگ و جامعه: خانواد سربلند نمایش و تئاتر در ایران، ضمن اینکه از فرهیخته ترین و کتابخوان ترین قشرهای هنری کشورند در عین حال از عاطفی ترین و پرشورترین هنرمندان کشور هم هستند. این شور و عاطفه و هیجان را ذات تئاتر به آنها هدیه داده است.

هفته ای که با چند اتفاق مهم فرهنگی شروع شده بود با دو رخداد بسیار شاخص هنری ختم شد. در حالی که جشنواره "شعر فجر"، جشنواره "کتاب و رسانه"، و جشنواره "هدهد سفید"، دفترشان بسته شد چشم ها به چهارشنبه شب و پنجشنبه شب خیره ماند تا در تالار خاطره انگیز رودکی که اکنون با نام وحدت از آن یاد می شود، دو آیین متفاوت برگزار شود. چهارشنبه شب، زنگ افتتاحیه چهل و دومین جشنواره بین المللی فیلم فجر به صدا درآمد و پنجشنبه شب، سوت اختتامیه جشنواره تئاتر فجر طنین انداز شد. به این ترتیب رقابت و نمایش تقریبا دوهفته ای اهالی تئاتر ایران در بخش های گوناگونش، نهایتا به فهرستی از برگزیدگان و برندگان بختیار و خوش اقبال ختم شد که دیشب در میان شور بی پایان تئاتری های خوش ذوق از آن رونمایی شد.

کارنامه چهل و دوم تئاتر
جشنواره تئاتر امسال از ویژگی های نمایانی برخوردار بود. این جشنواره با شعار "امید، نشاط، همدلی" در 12 بخش برگزار شد که 5 بخش آن جدید بود. بخش های تئاتر تلویزیونی، تئاتر دانشجویی، هویت ملی، غزه، و بالاخره فراگیر (تئاتر توان یابان، نابینایان و ناشنوایان) از بخش هایی بود که برای نخستین بار در جشنواره تئاتر فجر برگزار می شد. در بزرگ ترین رویداد نمایشی کشور،‌امسال ۳۴ نمایش در مسابقه تئاتر ایران، و۲۵ نمایش در بخش دانشجویی رقابت کردند. ۳۳ نمایش هم در بخش خیابانی اجرا و ۱۱ نمایش در بخش رادیو تئاتر رقابت داشتند که این بخش از ۲۷ دی آغاز‌شد. در بخش بین‌المللی نیز کشورهای ارمنستان، یونان، تاجیکستان، عراق و ایتالیا حاضر بودند. بخش هویت ملی به شهدا و قهرمانان ملی همچون سردار شهید قاسم سلیمانی و ملک الشعرای بهار پرداخت. در بخش غزه ۹ نمایش حضور داشت و در بخش فراگیر (تئاتر معلولان) ۲۱ نمایش رقابت کردند. در بخش تئاتر دانشجویی هم ۲۵ نمایش و یک نمایش مهمان حاضر بودند. ۳ سخنران ایرانی و ۲ سخنران بین‌المللی هم در بخش پژوهش حضور داشتند.این، البته تمام بضاعت تئاتر ایران در یک سال اخیر نبود اما می توان آن را مشتی از خروار دانست که "هنر اندیشه ورز" تئاتر ایران امروز را نمایندگی می کند. 

تئاتر، آیینه زندگی و زمانه  
تئاتر،‌ هنری اصیل، پایه ای،‌ اما متأسفانه غریب و مظلوم است. گرچه شأنی فراتر از سینما دارد اما در جهان امروز، نامش زیر پونز سینما پنهان شده است. تئاتر در سراسر جهان، کارگاه پرورش استعدادهای سینمایی است و هرکس در سینما آبرو و اعتباری دارد کم یا بیش مدیون صحنه های تئاتر و نمایش است. به این اعتبار، تحرک و پویایی تئاتر به طور قهری سایر شاخه‌های هنری از جمله سینما را نیز به حرکت و هیجان وامی دارد. این در حالی است که در ایران امروز،‌ و بلکه در تمام اقلیم‌های فرهنگی جهان،‌ حجم گردش مالی سینما بارها و بارها بیش از گردش مالی حوزه تئاتر است. اگر طبق آمار اعلامی، سینمای ایران در 10 ماه اول سال 1402، درآمدی در حد 1000 میلیارد تومان تولید کرده، تئاتر درهمین بازه زمانی شاید به یک درصد این مبلغ هم دست نیافته باشد. از این جهت، نهادهای متولی حوزه فرهنگ باید با رویکردهای حمایتی بدون مداخله مستقیم، در تقویت بنیه و بضاعت تئاتر و گروه‌های تئاتری اقدام کنند. یکی از مجاری حمایت از هنر تئاتر، برگزاری جامع و سالم جشنواره‌های سالانه است. تقریبا سالی نیست که از دل این جشنواره‌‌‌ها استعدادهای درخشان و خیره کننده‌‌‌‌ای بروز نکنند. 
جشنواره چهل ودوم تئاتر نیز از این حکم مستثنی نیست. فهرست برگزیدگان این را ثابت می کند. برندگان کمتر شناخته شده ی امسال به زودی از نامدارانی خواهند شد که پرده نقره ای  سینما و صحنه های اجرای تئاتر را در تسخیر خود خواهند گرفت. شور و هیجانی که پنجشنبه شب، تالار وحدت را به انفجار رساند چیزی است که تئاتری در هر اختتامیه ای به رخ می کشند. شاید این سطح از شورمندی و هیجان، در هیچ یک از سایر اختتامیه های هنری و فرهنگی نمونه و قرینه نداشته باشد. خانواد سربلند نمایش و تئاتر در ایران، ضمن اینکه از فرهیخته ترین و کتابخوان ترین قشرهای هنری کشورند در عین حال از عاطفی ترین و پرشورترین هنرمندان کشور هم هستند. این شور و عاطفه و هیجان را ذات تئاتر به آنها هدیه داده است؛ ذاتی که نه به درآمدهای نجومی و گردش بی حساب سرمایه ربطی دارد و نه به آمار مخاطبان رؤیایی سینما و تلویزیون. تئاتر در تمام جهان، هنری فخیم و فاخر و نخبه گرا و گزیده پسند است. هرچند وظیفه نهادهای مسئول، گسترش دامنه مخاطبان این هنر بنیادین است اما خانواده تئاتر یاد گرفته که کیفیت و اثرگذاری به مراتب بیش از کمیت و تعداد تماشاگران مهم است. برگزیدگان امسال جشنواره تئاتر، و به طور کلی حاضران و نقش آفرینان این ضیافت هنری، سرمایه های فرهنگ این کشورند.

فهرست برگزیدگان جشنواره چهل و دوم تئاتر 
هیئت داوران مسابقه تئاتر ایران چهل و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر متشکل از شهرام کرمی،محمدباقر قهرمانی، اتابک نادری،پیام فروتن،ایوانا ووجیک پس از مشاهده، ارزیابی و بررسی کارشناسی آثار حاضر در این جشنواره آراء خود را به شرح زیر اعلام کرد: 
بخش چهره ارایی
برگزیده: فرزانه رادفر برای طراحی گریم نمایش «ایل خونی» از فسا
تقدیر: سمیه ارقبایی برای طراحی گریم نمایش رویای اسبی به نام شبرنگ از خراسان رضوی- مشهد
بخش طراحی لباس
برگزیده: ندارد
تقدیر: آژمان بیژنی نسب و نجمه زارعی  برای طراحی لباس نمایش «ایل خونی» از فسا و محیا قبادی برای طراحی لباس نمایش کابوس های شازده اجباری  از تهران 
 بخش موسیقی
 برگزیده: عماد عرب زاده برای موسیقی نمایش «کهته» از خارک
تقدیر: فرامرز نصیری برای موسیقی نمایش «آریوبرزن» از قزوین
 بخش طراحی صدا و آرایه های صوتی
برگزیده: علی سینا رضا نیا برای طراحی صدا و آرایه های صوتی نمایش «ما هم مردمی بودیم» از کوهدشت
بخش طراحی نور
برگزیده: رضا خضرایی برای طراحی نور نمایش «ط»  از تهران
بخش طراحی حرکت
میلاد هارونی و امجد جلالی برای طراحی حرکت نمایش «سایلنت هملت سایلنت» از اهواز
بخش بازیگری زن
برگزیده: ریحانه رضی برای بازی در نمایش «هیدن» از تهران
تقدیر: فرانک افتاده حال برای بازی در نمایش «کابوس های شازده اجباری» از تهران، الهام چنانی برای بازی در  نمایش «کهته» از خارک،  مهسا ظهیری  برای بازی در  نمایش «کابوس های شازده اجباری» از تهران 
بخش بازیگری مرد
برگزیده: جواد یحیوی  برای بازی در نمایش ط از تهران
تقدیر: یاسین رضوانی برای بازی در نمایش «بی / هوده» از گرگان، سلمان ذنوبی برای بازی در نمایش «کابوس های شازده اجباری» از تهران، مجید عراقی برای بازی در نمایش «دشمن خدا» از تهران
بخش بازیگری کودک و نوجوان  
هیئت داوران با توجه به حضور چشمگیر و هنرمندانه کودکان ونوجوانان در نمایش های اجرا شده، با اهدای لوح، از این هنرمندان تقدیر کرد: 
   ابوالفضل پارسا برای بازی در نمایش لولیدن در خواب از کهگیلویه و بویر احمد 
   آبتین رحمتی برای بازی در نمایش طاز تهران 
 نفس باقری و ضحا رجایی برای بازی در نمایش دشمن خدا از تهران 
بخش طراحی صحنه
تقدیر: سارا عارف برای طراحی صحنه نمایش «در آغوشم آب، خاک، خون» از رشت 
بخش نمایشنامه نویسی  
برگزیده: یاسین رضوانی نویسنده نمایش «بی / هوده» از گرگان
تقدیر: عمادالدین رجبلو نویسنده نمایش «دشمن خدا» از تهران
 بخش تهیه کنندگی
تقدیر: محمد شکروی برای تهیه کنندگی نمایش های «سایلنت هملت سایلنت» و «اول شخص مفرد» از خوزستان
بخش کارگردانی
برگزیده: کوروش شاهونه برای کارگردانی «هیدن» از تهران
 تقدیر: مجید رحمتی برای کارگردانی نمایش «ط» از تهران و حسین اسدی برای کارگردانی نمایش «کهته» از خارک
بخش جایزه نمایش برگزیده
گروه نمایش «بی / هوده» به کارگردانی یاسین رضوانی از گرگان
همچنین نمایش «دشمن خدا» به کارگردانی مجید عراقی نمایش برگزیده کمدیِ چهل و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر جهت معرفی به جشنواره خندستان اصفهان انتخاب شد.

برگزیدگان بخش تئاتر خیابانی 
بخش طراحی حرکت
تقدیر: افشین خدری برای طراحی حرکت نمایش «۱۴۰۲» از سنندج  
بخش طراحی لباس
تقدیر: فریده میرزایی برای طراحی لباس نمایش «خیلی دور خیلی نزدیک» بروجرد 
بخش موسیقی
برگزیده: حمدنادری  برای موسیقی نمایش های «هزارپیشه» و «اشرف مخلوقات»از اصفهان
تقدیر: هادی کسایی  برای موسیقی نمایش «هفت سنگ» از مشهد 
بخش طراحی فضا
برگزیده: سیدابوالفضل مرتضوی برای طراحی فضای نمایش «پیوند کوالانسی» از خمینی شهر
تقدیر: مصطفی کولیوندی برای طراحی فضای نمایش «مشت و لگد محترمانه» از ایلام
بخش طرح و ایده
برگزیده: پژمان شاهوردی برای طرح و ایده نمایش «خیلی دور خیلی نزدیک» از بروجرد
تقدیر: میلاد حسین زاده برای طرح و ایده نمایش «سلام علیکم» از کیاشهر 
بخش بازیگری زن
برگزیده: نجمه مهرابی برای بازی در نمایش «هزارپیشه» از اصفهان
تقدیر: آرزو جعفری برای بازی در نمایش «یادگاری» از جیرفت و بهار زراعتی، مهتاب زند، کوثر شاهوردی، ملیکا حسینی، غزل هدایتی، آرزو گودرزی، رکسانا دارائی، نیایش معصوم زاده و مهسا خسروی برای بازی در نمایش «خیلی دور خیلی نزدیک» از بروجرد 
بخش بازیگری مرد
برگزیده: میثم سرآبادانی برای بازی در نمایش «خاطرات یک مرده شور» از تفرش
تقدیر: مصطفی کولیوندی برای بازی در نمایش «مشت و لگد محترمانه» از ایلام و رضا ملکی  برای بازی در نمایش «پیوند کوالانسی» از خمینی شهر
بخش کارگردانی
برگزیده: مسعود کردی برای کارگردانی نمایش «خیلی دور خیلی نزدیک» از بروجرد
تقدیر: مصطفی کولیوندی برای کارگردانی نمایش «مشت و لگد محترمانه» از ایلام
 
بخش هویت ملی
برگزیده: رضا حسینی برای کارگردانی نمایش    صحنه ای «مرغ سحر» از مشهد
تقدیر: نمایش خیابانی «شجاع دل» به کارگردانی سعید بادینی از زاهدان
 
بخش غزه
برگزیده: علی اکباتانی برای کارگردانی نمایش «تمام» از دانشگاه هنر

 جایزه نمایش های برگزیده بخش صحنه ای
برگزیدگان: گروه نمایش «کَل» از فارسان (چهارمحال و بختیاری) و گروه نمایش «تِرالسِتاجوسال» از بوشهر
 
بخش مسابقه تئاتر دانشجویی
 بخش طراحی لباس
تقدیر: نمایش «بچه» رویا فضلی و نمایش «قیقاج» راحله سرافرازی و شهرزاد آزاد نام
 بخش موسیقی
 برگزیده: علی خاتمی برای موسیقی نمایش «استرالیا» 
بخش طراحی نور
برگزیده: پدرام رضوانی و علی اکباتانی برای طراحی نور نمایش «تمام»
بخش طراحی صحنه: کیانوش ایازی
 بخش نمایشنامه نویسی
برگزیده: رسول حق جو نویسنده نمایش «مرثیه ای برای یک مرد مرده»
تقدیر: محمد یحیی آبادی نویسنده نمایش «کارنان» 
 بخش بازیگری زن
برگزیده: حسنا قبادی برای بازی در «استرالیا»
تقدیر: شبنم صمدی  برای بازی در نمایش «دل قک» و آرزو کریمی زند برای بازی در نمایش «مرثیه ای برای یک مرد مرده»
بخش بازیگری مرد
برگزیده: سجاد تابش برای بازی در نمایش«بیرون پشت در»
تقدیر: محمدرضا فرزام  برای بازی در  نمایش «مرثیه ای برای یک مرد مرده»، بهزاد حاجی زاده برای بازی در نمایش «خونِ »، محمد یحیی آبادی برای بازی در نمایش «کارنان»
بخش کارگردانی
برگزیده: حسنا قبادی برای کارگردانی نمایش «استرالیا»
تقدیر: کیانوش ایازی برای کارگردانی نمایش «مرثیه ای برای یک مرد مرده» 
جایزه ویژه هئیت داوران
 جایزه ویژه هئیت داوران به پرهام خاکزاد کارگردان نمایش «بیرون پشت در» تقدیم شد 

در این مراسم اسامی نامزدها به دلیل صرفه‌جویی در وقت اعلام نشد و از برگزیدگان خواسته شد تا صحبتی نکنند که زمان برنامه طولانی نشود. با این حال یکی از برگزیدگان درخواست کرد که تبعیض میان فعالان تئاتر و سینما برداشته شود. او همچنین به این نکته اشاره کرد که وزیر ارشاد بعد از سخنرانی‌اش، مراسم را ترک کرده و تا پایان برنامه در سالن نمانده است. همچنین دو تن از برگزیدگان زن جشنواره، جوایز خود را به زنان دربند سرپرست خانوار تقدیم کردند.