نورنیوز ـ گروه بین‌الملل: ترکیه، اوکراین، روسیه و سازمان ملل با میانجی‌گری آنکارا در ۲۲ جولای سال ۲۰۲۲ میلادی در استانبول سند مربوط به «انتقال امن غلات و مواد غذایی از بنادر اوکراین» را امضا کردند.
بر اساس این توافقنامه، کنترل بنادر «اودسا»، «چرنومورسک» و «یوژنی» که محل صادرات غلات هستند در اختیار طرف اوکراینی است.
علاوه بر این، هیچ کشتی دیگری به جز کشتی‌های حامل محصولات غذایی و کود اجازه حضور در این بنادر را نخواهد داشت.
روسیه و اوکراین تقریباً تأمین یک سوم گندم جهان را در اختیار دارند، در حالی که روسیه صادرکننده اصلی کود شیمیایی و اوکراین صادرکننده بزرگ ذرت و روغن آفتابگردان در جهان هستند.
این توافق، چند مرتبه تمدید شد تا اینکه دوشنبه 26 تیر ماه 1402، «دیمیتری پسکوف» سخنگوی ریاست جمهوری روسیه از فسخ و عدم تمدید توافق صادرات غلات از بنادر اوکراین در دریای سیاه خبر داد.
پسکوف طی نشست خبری در کرملین گفت: «قرارداد صادرات غلات اوکراینی از طریق دریای سیاه امروز به پایان می‌رسد و این توافق برای روسیه عملاً فسخ شده است.»
به نوشته خبرگزاری «اسپوتنیک»، او البته تصریح کرد: «روسیه بلافاصله پس از برآورده شدن خواسته‌هایش ذیل توافقنامه صادرات غلات، به آن بازخواهد گشت».
تعلیق این توافق در حالی صورت گرفته است که طبق آمارهایی که نهادهای وابسته به سازمان ملل ارائه داده‌اند، ۷۸۳ میلیون نفر در سرتاسر جهان طی سال گذشته میلادی با گرسنگی مواجه بودند که این تعداد در مقایسه با سال ۲۰۱۹، حدود ۱۲۲ میلیون نفر افزایش داشته است.
با توجه به اینکه روسیه و اوکراین بزرگترین تولیدکنندگان غلات جهان قلمداد می‌شوند، تعلیق این قرارداد می‌تواند تبعات انسانی بسیاری در سراسر جهان به همراه داشته باشد.
در این خصوص چند نکته قابل توجه است:
نخست؛ هر چند روس‌ها در چارچوب رویکردهای انسان‌دوستانه این توافق را امضا و بر اجرای آن تاکید داشتند اما عملا بخش دوم این قرارداد یعنی ارائه خدمات به روس‌ها اجرایی نشد و غرب عملا هیچ تعهدپذیری در قبال این قرارداد نداشت.
این امر چنان بود که «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه در تماس تلفنی با «سیریل رامافوزا» همتای آفریقای جنوبی خود عنوان کرد موانع در مقابل صادرات روسیه بر اساس توافق حمل‌ونقل غلات دریای سیاه همچنان وجود دارد.
پوتین تاکید کرد که تعهدات امضاء شده میان روسیه و سازمان ملل برای رفع موانع صادرات مواد غذایی و کود معدنی روسیه هنوز محقق نشده است.
پیش از او نیز «ابرامچنکو» معاون نخست‌وزیر نیز گفته بود؛ این معامله از دو بخش تشکیل شده است، که بخش اول آن یعنی صادرات بدون مانع محصولات کشاورزی کی‌یف از طریق بنادر اوکراین به‌طور کامل در حال اجراست اما در بخش دوم هیچ‌یک از تعهدات طرف غربی برای اتصال بانک کشاورزی روسیه به سوئیفت و حذف تمام محدودیت‌های لجستیک و بیمه محموله‌های روسیه انجام نشد.
این مقام روس افزود: قول‌هایی وجود داشت و روند مذاکرات کاملا فعال بود اما متاسفانه تاکنون هیچ نتیجه‌ای نداشته است. غرب نه تنها به تعهدات خود حول توافق استانبول عمل نکرده بلکه با ارسال تسلیحات به کی‌یف و دامن زدن به جنگ، به تشدید بحران غذایی در جهان دامن زده و عملا روسیه را در مسیر تعلیق توافق استانبول سوق داده است.
به عبارت دیگر؛ غرب با عدم اجرای تعهدات خود ذیل توافق استانبول و نیز استمرار حمایت تسلیحاتی از اوکراین و ممانعت از اجرای روند صلح، زمینه‌ساز تشدید بحران غذایی در جهان شده که جان صدها میلیون نفر را به مخاطره انداخته است.
دوم؛ به اذعان سازمان ملل توافق غلات استانبول اقدامی برای حمایت از کشورهای فقیر و جلوگیری از فاجعه انسانی در جهان بود، اما غرب عملا از اجرای این تعهد سر باز زده است.
مطالعه‌ای که توسط آژانس داده‌های سازمان ملل انجام شد نشان می‌دهد که کشورهای اتحادیه اروپا دریافت‌کنندگان اصلی محصولات کشاورزی اوکراین بر اساس قرارداد غلات بودند.
بر اساس این داده‌ها، اتحادیه اروپا در مجموع ۱۲ و چهار دهم میلیون تن از این محصولات یا ۳۸ درصد از کل عرضه را تحت قرارداد غلات دریافت کرده، حال آنکه فقیرترین کشورها که بر اساس طبقه‌بندی سازمان ملل متحد شامل افغانستان، یمن، سومالی، سودان و اتیوپی می‌شوند، در کل دوره قرارداد ۷۶۸ هزار تن محصولات کشاورزی معادل دو و سه دهم درصد از این توافق را دریافت کردند.
همچنین بنا به اعلام وزارت دفاع ترکیه، توافق مربوط به صادرات غلات از بنادر اوکراین بیش از آنکه به نفع کشورهای نیازمند باشد، به سود کشورهای اروپایی تمام شده و کشورهای اروپایی ۴۴ درصد غلات صادر شده از طریق توافق غلات میان روسیه و اوکراین را دریافت می‌کنند اما سهم کشورهای آفریقایی تنها ۱۴ درصد بوده است.
از سوی دیگر؛ «اورزولا فون‌درلاین» رئیس کمیسیون اروپا پس از سخنرانی وضعیت اتحادیه در استراسبورگ گفت: امروز ۳۰ درصد از صادرات غلات اوکراین به کشورهای کم درآمد و متوسط در آفریقا، خاورمیانه و آسیا می‌رود.
بر همین اساس؛ پوتین به همتای آفریقای جنوبی خود گفته بود هدف اصلی این معامله، یعنی ارسال غلات به کشورهای نیازمند، از جمله کشورهای آفریقا اجرایی نشده است.
مجموع این تحولات و مواضع بیان‌گر این حقیقت است که غرب نه تنها در قبال روسیه بلکه در اجرای تعهدات بشردوستانه خویش نیز اقدامی نداشته و علاوه بر جنگ افروزی‌ها تحریم‌ها که موجب فاجعه‌‌های انسانی در افغانستان، عراق، لیبی، سوریه و... شده، طی یک سال گذشته با بی‌تعهدی در قبال توافق استانبول بُعد دیگری از نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت را رقم زده است.
نورنیوز