گزارش جدید شاخص جهانی هوش مصنوعی نشان می‌دهد ایران با رتبه 60 از 83 کشور و امتیاز 7 از 100، در انتهای رقابت منطقه‌ای قرار گرفته و فاصله آن با بازیگران اصلی به مرز هشدار رسیده است.
نورنیوز-گروه بین الملل: آخرین گزارش «شاخص جهانی هوش مصنوعی» تصویر دقیقی از جایگاه واقعی کشورها در رقابت آینده‌ساز AI ارائه می‌کند؛ رقابتی که دیگر تنها یک مسابقه فناورانه نیست، بلکه تعیین‌کننده سهم کشورها از نظم جدید قدرت، اقتصاد و امنیت دیجیتال است. بر اساس این گزارش، ساختار رتبه‌بندی کشورها به چهار سطح طبقه‌بندی شده: «ابرقدرت بلامنازع»، «رقیب جهانی»، «باشگاه نخبگان» و «آغازگران و پیروان». در این میان، تنها ایالات متحده در سطح نخست با امتیاز مطلق ۱۰۰ قرار دارد و چین با امتیاز ۵۴ به‌عنوان تنها رقیب جدی آن شناخته می‌شود.
اما آنچه برای ایران اهمیت حیاتی دارد، وضعیت کشورهای منطقه و جایگاه آنها در این سازوکار جهانی است. داده‌های گزارش نشان می‌دهد عربستان سعودی با امتیاز ۲۰ و امارات با امتیاز ۱۷، هر دو در سطح «باشگاه نخبگان» جای گرفته‌اند؛ و حتی ترکیه با امتیاز ۱۱ نیز از ایران پیشی گرفته است. این روند بیانگر سرمایه‌گذاری هدفمند و فزاینده منطقه بر هوش مصنوعی به‌عنوان یک پیشران اقتصادی و ژئوپلیتیک است.
در این میان، رتبه ایران ۶۰ از ۸۳ کشور و امتیاز ۷ از ۱۰۰ است؛ عددی که نه‌تنها پایین‌تر از میانگین جهانی ۱۳.۳ قرار دارد، بلکه فاصله قابل توجهی با رقبای منطقه‌ای ایجاد کرده و نشان می‌دهد ایران هنوز در مراحل اولیه بلوغ اکوسیستم AI قرار دارد. این عملکرد ضعیف با وجود ظرفیت‌های انسانی، پژوهشی و زیرساختی کشور، بیانگر شکاف‌های عمیق در سیاست‌گذاری داده، سرمایه‌گذاری فناورانه، آمادگی سازمانی و ناتوانی نظام حکمرانی دیجیتال در همگامی با تحولات سریع جهانی است.
بر اساس نمودار ارائه‌شده، فاصله ایران با کشورهای پیشتاز منطقه‌ای معنادار است: عربستان ۲۰، امارات ۱۷ و ترکیه ۱۱. این اعداد نشان می‌دهد ایران برای رسیدن به سطح «باشگاه نخبگان» باید امتیاز خود را دست‌کم دو برابر افزایش دهد؛ امری که تنها با اصلاحات ساختاری، بهره‌برداری از داده‌های باز، توسعه مراکز تحقیقاتی و جذب سرمایه در مقیاس بزرگ امکان‌پذیر است.
مساله کلیدی این است که رقابت هوش مصنوعی به سرعت در حال تبدیل شدن به ابزار اثرگذاری ژئوپلیتیک کشورهای منطقه است. عربستان و امارات، با برنامه‌های ۲۰۳۰ خود، AI را موتور تحول اقتصادی و امنیتی کرده‌اند؛ ترکیه با تکیه بر صنایع دفاعی، هوش مصنوعی را در راهبرد ملی گنجانده است.
اگر ایران در مسیر اصلاحات بنیادی قرار نگیرد، شکاف فعلی نه‌تنها حفظ خواهد شد، بلکه در مسیر برگشت‌ناپذیر افتراق تکنولوژیک با رقبای منطقه‌ای قرار خواهد گرفت؛ شکافی که در نهایت می‌تواند پیامدهای اقتصادی، امنیتی و سیاسی گسترده‌ای برای آینده کشور داشته باشد.