زلزله شب گذشته و راز گسل خاموش ایران مرکزی

نورنیوز-گروه اجتماعی: زلزله اخیر در ایران مرکزی تنها یک رخداد طبیعی نبود، بلکه یادآوری جدی نسبت به واقعیت لرزه‌خیزی سرزمین ماست. بررسی‌های زمین‌شناسی نشان می‌دهد که این رویداد به «گسل قم–زفره» مرتبط است؛ گسلی که به عنوان یکی از مهم‌ترین ساختارهای تکتونیکی ایران شناخته می‌شود و از دیدگاه لرزه‌خیزی جایگاهی راهبردی دارد.
این گسل با روند شمال‌غربی–جنوب‌شرقی، از غرب شهرستان نطنز عبور کرده و تا جنوب زفره امتداد می‌یابد. شواهد موجود حاکی از آن است که ادامه این گسل به سمت باتلاق گاوخونی کشیده می‌شود؛ محدوده‌ای که در مطالعات ژئومورفولوژی و زمین‌ساختی همواره مورد توجه کارشناسان قرار داشته است. آنچه اهمیت گسل قم–زفره را دوچندان می‌کند، پیوند احتمالی آن با گسل تبریز است؛ ساختاری که بارها در تاریخ ایران با زمین‌لرزه‌های ویرانگر شناخته شده است.
از نظر ویژگی‌های ساختاری، گسل قم–زفره یک گسل راست‌گرد با گرایش قائم است که در بخش‌هایی به سمت شرق شیب پیدا می‌کند. بررسی‌های میدانی در ناحیه نطنز نشان داده که این گسل توانسته است سنگ‌های کرتاسه را تا دو کیلومتر جابه‌جا کند؛ رخدادی که نشان‌دهنده قدرت بالای تکتونیکی و ظرفیت لرزه‌زایی بالای آن است.
بسیاری از زمین‌شناسان اعتقاد دارند که گسل قم–زفره همراه با گسل‌های موازی نظیر کاشان، غرب اردستان و ساوه، نقشی مؤثر در پیدایش و توسعه سنگ‌های آتشفشانی نوار ارومیه–بزمان داشته است. این پیوستگی میان فعالیت‌های تکتونیکی و آتشفشانی، اهمیت این گسل را نه فقط در سطح محلی، بلکه در سطح ملی و منطقه‌ای برجسته می‌سازد.
از نگاه سیاست‌گذاران حوزه مدیریت بحران، توجه به چنین ساختارهایی امری حیاتی است. زلزله اخیر زنگ هشداری است که باید منجر به بازنگری در آمادگی شهری، مقاوم‌سازی سازه‌ها و آموزش همگانی شود. تجربه‌های تلخ زمین‌لرزه‌های گذشته در ایران، از بم تا سرپل‌ذهاب، نشان داده که بی‌توجهی به هشدارهای زمین‌شناسان می‌تواند بهای سنگینی به همراه داشته باشد.
در نهایت، گسل قم–زفره یک واقعیت ژرف در دل زمین است که بار دیگر خود را یادآور شد. آینده ایمن برای شهرهای ایران در گرو شناخت علمی این ساختارها و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه است؛ چرا که زمین هیچ‌گاه از حرکت بازنمی‌ایستد.