شهید مطهری نوشته بود: «معنا و رمز چهل روز نمایان می‌شود: باید مجال داد تا جوامعِ سرکوب‌شده، پس از نخستین شوک، توان تفکر بیابند؛ تا از سرگذشت خون حسین(ع)، رسالتی برای امروز و فردای خود درک کنند. و این، خاصیت تاریخی اربعین است که از یک «مصیبت»، یک «معرفت» می‌سازد.»
نورنیوز ـ گروه فرهنگی: استاد شهید مرتضی مطهری نوشته بود: «در آیین عرفی و طبیعی انسان‌ها، چهلم مردگان، فرصتی برای اندوه و مرور خاطرات است. اما در دستگاه اندیشه‌ساز عاشورا، اربعین، نه توقف در مصیبت، که آغاز تحوّل در فهم و شور است.
چهل روز باید بگذرد تا دل از التهاب نخستین عبور کند و به عمق واقعه نظر افکند.
اربعین، از این روست که بیداری عقلانی را به دنبال بیداری عاطفی می‌نشاند.در این نقطه، عزا به آگاهی مبدّل می‌شود و اشک، دیگر نه فقط نثار داغ، بلکه پاسداشت حقیقت می‌گردد.
اگر عاشورا شعله‌ور شدن آتشی از فریاد مظلوم بر ستمگر بود، اربعین آن لحظه‌ای است که شعله به فروغ بدل می‌گردد؛ نوری که باید راه بنماید، نه صرفاً بسوزاند. و امام سجاد(ع)، با سخنان خود، هیبت سلطنت را به سُخره گرفت و وجدان خفته تاریخ را به لرزه انداخت.
در اینجاست که معنا و رمز چهل روز نمایان می‌شود؛ باید مجال داد تا جوامعِ سرکوب‌شده، پس از نخستین شوک، توان تفکر بیابند؛ تا از سرگذشت خون حسین(ع)، رسالتی برای امروز و فردای خود درک کنند و این، خاصیت تاریخی اربعین است که از یک «مصیبت»، یک «معرفت» می‌سازد.
و این است رمز ماندگاری عاشورا در اربعین. نه فقط بر شانه‌های گریه، بلکه بر ستون‌های بصیرت. نه تنها با مرثیه، بلکه با منطق. نهضت اگر فقط با شمشیر حسین(ع) می‌مانْد، ممکن بود در هیاهوی حوادث گم شود. اما با پیام زینب(س)، در تاریخ جاری شد؛ و این جریان، از اربعین آغاز گردید.»